ملیحه سپیر(کشفی)

ملیحه سپیر (کشفی) در سال 1297 خورشیدی (1917 میلادی) در یک خانواده یهودی دانش پژوه در شهر تهران چشم به جهان گشود. او پنجمین فرزند مرحوم اسحق فتح اله سپیر که به حرفه زرگری اشتغال داشت و به واسطه صداقت و درستکاری در بازار تهران سرشناس و موفق بود.
مادرش نصرت خانم از خانواده بسیار سرشناس و خدمتگزار جامعه معروف به حکیم بود .پدر نصرت خانم ، حکیم سلیمان (شلمو) پزشک حاذق مظفرالدین شاه وجد او مرحوم حکیم ماشیه، پزشک دربار ناصرالدین شاه قاجار بود. نیز بنیانگذار کنیسای حکیم، حمام حکیم (ویژه اقلیت های کلیمی) و آب انبار که در محله عودلاجان وقف جامعه کلیمی نمود.
ملیحه سپیر کشفی، تحصیلات ابتدایی را در مدرسه نور صداقت آغاز نمود، سپس تحصیلات متوسطه را (همانند دیگر اعضاء خانواده) با فراگرفتن زبان انگلیسی در مدرسه آمریکایی به پایان رساند و موفق به اخذ گواهی تعلیم و تربیت کودکان گردید. دلمشغولی های ملیحه سپیر همانند دو برادر و دو خواهرش، چه هنگام تحصیل و چه پس از فارغ التحصیل شدن، حول محور فعالیت های عام المنفعه و فرهنگی بود، به ویژه هنگام شعله ور شدن جنگ جهانی دوم و اوج گیری فعالیت های دکتر روح اله سپیر، ملیحه سپیر، آنچه در توان داشت بکار گرفت و به عنوان یکی از اعضای کانون جوانان، جهت تأمین و تعمیم بهداشت عمومی و یاری رساندن به طبقه محروم جامعه در محله عودلاجان که در معرض خطر و شیوع امراض مسری گوناگون (تیفوس و تیفوئید) که تهدیدی جدی محسوب می شد به همراه برادرش دکتر سپیر تلاش می نمود.
اما به جهت فقر و فلاکت و گرسنگی بیشتر، فزونی آلودگی ها، کمبود امکانات پزشکی و عدم رعایت اصول بهداشت در محله عودلاجان، به ویژه با ورود و پناهنده شدن فراریان لهستانی و راه یافتن بچه های جنگ زده به خانه محله و بستری شدن بیماران جنگی در کانون خیرخواه، باعث گردید. در بهار 1322 خورشیدی دکتر روح اله سپیر در عنفوان جوانی هنگامی که بیماری تیفوس در محله عودلاجان انسان ها را به کام مرگ می کشاند، در حین خدمت، خودش هم مبتلا به این بیماری (تیفوس) گردید و خیلی زود از پای درآمد.

مرگ نابهنگام دکتر سپیر ضربه ی مهلکی بود بر جامعه کلیمیان به ویژه بر ملیحه سپیر (کشفی) که بر بستر بیماری افتاد، گوشه عزلت برگزید و بیش از یکسال در انظار عمومی ظاهر نشد. دیری نپایید با همت همسرش جمشید کشفی و با دعوت جمعی از دوستانش و با مشارکت آنان تصمیم به ایجاد یک سازمان خیریه جهت کمک به خانواده های بی بضاعت و نیز درماندگان محله عودلاجان نمود. در این راستا ملیحه کشفی با همیاری جمشید کشفی و کمک های آمریکن جوینت ، شورای امور اجتماعی را تشکیل داد و برای نخستین بار نظم و ترتیبی خاص، در مورد کمک به مستمندان ایجاد نمود و با مدیریتی که انجام داد توانست برای هر خانواده مستمند یک پرونده ای را ایجاد نماید. ( تعداد پرونده ها در آن زمان به حدود 2 هزار می رسید)
انگیزه فعالیت های بشر دوستانه ملیحه کشفی، به عبارتی دنبال نمودن اهداف خیرخواهانه برادرش دکتر روح اله سپیر و زنده نگاهداشتن نام او در جامعه کلیمی بود. همچنین این امر باعث گردید، او در راه رسیدن به آرمان های خیراندیشانه خود، بسیار مصمم و کوشاتر عمل نماید.
ازدواج ملیحه کشفی با همسرش جمشید کشفی در سال 1314 خورشیدی انجام گرفت. بطور یقین این ازدواج تأثیر بسزایی در سرنوشت این زوج خیراندیش به ویژه در فعالیت های اجتماعی جمشید کشفی گذاشت و این امر با در گذشت دکتر سپیر، قوت بیشتری به خود گرفت. حس بشر دوستانه ملیحه کشفی و قبول مسئولیت های اجتماعی و فرهنگی بیشتر اوقات با همیاری همسرش که عهده دار مسئولیت نمایندگی یهودیان در مجلس بود انجام می گرفت . هر دو با تلاشی پیگیر در حل و فسل معضلات اجتماعی جامعه بسیار کوشا بودند و در ارتباط با مسائل اجتماعی در بیشتر جلسات، سمینارها و سفرهای داخلی و خارجی، حضور هر دو نشانگر این ادعا بود.
ناگفته نماند ملیحه کشفی نیز در کنار همسرش جمشید کشفی، در تاریخ زندگی یک زن کلیمی به گونه ای دیگر درخشید. نام و تصویر او در ایراد سخنرانی های انتخابات مجلس شورای ملی سهم مهمی بود که او به عنوان همسر و شریک و یک بانوی متجدد در دنیای سیاسی و اجتماعی ایران آن روز از خود نشان داد .
بعد از جنگ جهانی دوم، به جهت شرایط سخت و دشوار زندگی مادران و کودکان و احتیاج شدید آن ها به کمک های فرهنگی و اجتماعی و نیز بهداشتی در سال 1327 خورشیدی با ابتکار (ملیحه کشفی) و یکی از دوستانش (شمسی حکمت) و همکاری دیگر بانوان خیراندیش، بنیاد سازمانی با نام (سازمان بانوان یهود ایران) گذاشته شد که بعد ها تأثیر بسزایی در سرنوشت زنان کلیمی داشت .
پس از تشکیل سازمان بانوان ملیحه کشفی به عنوان رئیس هیأت مدیره انتخاب گردید و فعالیت خود را با کمک رسانی به مادران و کودکان آغاز نمود. اگر چه در ابتدای فعالیت، اعضاء این سازمان انگشت شمار بودند، اما طی مدت کوتاهی جمع کثیری از بانوان یهودی به این نهضت پیوستند و کمتر از یک دهه سازمان بانوان به عنوان یکی از بزرگترین و مهم ترین اورگان های جامعه کلیمی شکل گرفت. پس از مدتی، نام زنان یهودی ایرانی که همواره در تاریخ زنان یهودی گمنام مانده بود و فقط به نام تنی جند منجمله ملکه استر و ملکه شونندخت و چند بانوی نیکوکار منحصر می شد، همانند خورشیدی در آسمان زندگی زن ایرانی درخشیدن گرفت و هر روز پربارتر و درخشان تر می گردید.
ملیحه کشفی در سال 1959 میلادی به نمایندگی از طرف سازمان بانوان یهود ایرانی برای شرکت در کنفرانس ملی زنان یهود به ایالات متحده آمریکا سفر نمود. او طی شرکت درکنفرانس ها با ایراد سخنرانی و مصاحبه های رادیوی و تلویزیونی، وضعیت یهودیان ایران را برای مردم آمریکا تشریح کرد. او در طی چهارماه اقامت، اقدام به کارآموزی از خط مشق سازمان های زنان آمریکا در یکی از بزرگترین کمیته های خیریه زنان بهودی تحت عنوان (National Council Of Jewish Woman) پرداخت و توانست با کسب تجربیات ارزشمندی به وطن بازگردد. پس از بازگشت بلافاصله اقدام به ایجاد اولین مهدکودک سازمان بانوان یهود ایران در محله عودلاجان نمود، که با روش های نوین و پیشرفته اداره می شد دیری نپایید به واسطه موفقیت های مهدکودک محله عودلاجان، مهدکودک دیگری در خیابان گرگان و دو مهدکودک دیگر یکی در شیراز و دیگری در اصفهان تأسیس نمود. طی ده سال در این مهدکودک ها بیش از سه هزار کودک با بهترین امکانات رفاهی و بهداشتی و دادن یک وعده غذا گرم، پذیرایی و نگهداری شدند. در سال 1362 خورشیدی مهدکودک دیگری با نام مهد کودک یلدا در شمال تهران تأسیس گردید . البته طی این مدت در شهرهای دیگر شعبات دیگری از سازمان بانوان یهود تأسیس و شروع به فعالیت نمودند. کوشش ها و فعالیت های مداوم ملیحه کشفی و دیگراعضاء سازمان در امور خیریه و اعتلای حق و حقوق زن ایرانی در این سازمان هم در تهران و هم در شهرستان ها بصورت یک واقعه مهم در تاریخ زن یهودی ایرانی ثبت و جاودانه گردید. سال 1960 میلادی با آمدن راولوی به تهران، ملیحه کشفی تصمیم گرفت، مدرسه دخترانه اوتصرهتورا را تأسیس نماید و به جهت واجد شرایط بودن و داشتن سابقه کار در این زمینه، توانست امتیاز تأسیس مدارس دخترانه گنج دانش را بگیرد و با شروع سال تحصیلی اقدام به تأسیس مدارس دخترانه گنج دانش نمود.
ملیحه کشفی در احقاق حقوق پایمال شده و اسفبار زنان کلیمی، به ویژه در ارتباط با ارث و طلاق سهم بزرگی داشت. او و شمسی حکمت که از بسیاری جهات مکمل یکدیگر بودند پیشنهاد تماس با راب اعظم اورشلیم اسحاق نیسیم را عنوان کرد و در تماسی که شخصاً گرفته بود درباره وضع حقوقی و اجتماعی طبقه نسوان کلیمی ایران، نکاتی را عنوان نمود. پس از مدتی در سفری که راب اعظم (عوادیا یوسف) به تهران انجام داد، همراه با وی به اصفهان و شیراز رفت تا از نزدیک مسائل و مشکلات جامعه را به ایشان نشان دهد. در واقع ملیحه کشفی پس از سی سال مبارزه و تلاش موفق شد افکار جامعه را برای تبلیغ در باره حقوق زنان و نیز ارث دختران آماده سازد.
پس از وقوع انقلاب اسلامی، پس از سی و دو سال خدمت به اتفاق خانواده اش بر خلاف میل باطنی به آمریکا مهاجرت نمود و مقیم شهر لس آنجلس شد. با وجود آنکه جوانی را پشت سر نهاده بود، حاصل سال ها تلاش و مبارزه را در موطنش رها نموده بود و با کوله باری از تجربیات ارزشمند و با همیاری دوستان دیرینه اش به ویژه شمسی حکمت دوباره، جورانه نقش اجتماعی خود را در سازمان بانوان یهودی ایرانی مقیم لس آنجلس به نمایش گذاشت و همواره در مقام عضو ارشد و ریاست سال ها، پرتلاش مسئولیت خود را ادامه داد.
در مه 1998 سازمان بانوان یهود در لس آنجلس به پاس خدمات اجتماعی و فرهنگی (ملیحه کشفی) در طی بیش از نیم قرن، ضمن قدردانی لوح سپاس و تقدیر نامه ای را توسط آمنون نتصر به وی اعطا نمود. اگرچه سال ها قبل، همسرش جمشید کشفی با سرودن و تقدیم چندین بیت شعر در کتابش (رهنمای سعادت) به او، خدمات بی شاعبه او به همکیشانش را ارج نهاده بود.
ملیحه کشفی (سپیر) درمارچ 2004 در سن 87 سالگی در بستر بیماری چشم از جهان فرو بست . او در زمره بانوانی بود که خوشنام زیست و نیک نام از این جهان رخت بر بست، نقش اجتماعی، کوشش ها و مبارزات او به دور از هر شهرت طلبی متواضعانه، ساده و بی آلایش بود و از هیچ کمکی دریغ نداشت. او با قلبی آکنده از رأفت و شفقت از معدود افرادی بود که مورد احترام و اطمینان همه بود او در زندگینامه کوتاهی که به دستخط خود باقی گذارده چنین نوشته بود: (مرام من در زندگی همیشه خدمت به خلق بوده، هست و خواهد بود، من با مردم می خندم و با آنها می گریم، شادی من در شادی دیگران است و همیشه در غم همنوعان خود شریک بوده ام.)
پس از درگذشت او، از طرف وابستگان و جامعه ایرانیان یهودی، لوح یادبودی در کتابخانه مرکزی دانشگاه تل آویو نصب گردید.