تصویر هوائی از محله سابق یهودیان شهر بابل

تاریخچه حضور یهودیان در بابل
شهر بابل مرکز استان مازندران در ۱۵ کیلومتری جنوب دریای مازندران قرار گرفته و بعنوان یکی از پر جعمیت ترین شهر های این استان بشمار می رود ، نیز تنها شهری است که به هفت بخش تقسیم شده است .
در کتب تاریخی ، تاریخ بنای آن را به بعد از ورود اسلام به ایران نسبت می‌دهند . برخی مورخان به وجود شهری به نام «مه‌میترا» در محل شهر کنونی بابل در دورهٔ پیش از اسلام اشاره نموده اند ، نام این شهر پس از آن به «بارفروش‌ده» و سپس به دلیل گسترش شهر، به «بارفروش» تبدیل شد. نیز در ۳۰ اسفند ۱۳۱۰خورشیدی بدستور” رضاشاه ” نام این شهر (بارفروش ) به «بابل» تغیر یافت و این مصوبه در تاریخ اول فروردین یکهزار و سیصد و یازده خورشیدی ابلاغ گردید .
اهمیت‌ یافتن شهر بابل را می‌توان از زمان شاه عباس صفوی دانست ، زیرا نام شهر از «بارفروش‌ده» به «بارفروش» تغیر یافت و شاه عباس کاخ خود را در جزیرهٔ «بحرارم» بابل ساخت. و از آن دوران این شهر اهمیت بازرگانی بیشتری پیدا نمود بطوریکه در دورهٔ افشاریان و زندیه به مرکزیت مازندران رسید ..
بابل پیش از اسلام
گروهی از مورخان بر این باورند که پیش از ورود اسلام به ایران ، در این منطقه ، شهر «بابل» کنونی ، شهری به نام «مه‌میترا» وجود داشته که دین مردم آن مزدیسنا بوده و این شهر دارای آتشکده‌ای بزرگ و مهمی بوده است .
در یاداشت های “اردشیر برزگر” این چنین درج شده است
شهر بابل در دوران گذشته نمادی بود از یک شهر پاک و مقدس در نزدیکی‌های دریا (بحر خزر) و بواسطه جای داشتن «میترای بزرگ» ( آتشکدهٔ میترا ) ، بومیان آن را «مه‌میترا» یا جایگاه میترای بزرگ نامیده‌اند . این نام در دورهٔ اسلامی به زبان تازی «مامطیرا» گردید. «مامطیرا» یا «ممطیر»، معرب‌شدهٔ مه‌میترای پارسی است و مشتق از «مه» یعنی بزرگ و «میترا» یعنی فروغ دوستی و مهربانی و راستی و درستی است .
با استناد به یاداشت های پروفسور آمنون نتصر ، حضور یهودیان در مناطق شمالی ایران به ویژه در شهر بار فروش (بابل کنونی) مربوط خواهد شد به دوران صفویه ، زمانیکه یهود ستیزی در شهر اصفهان (یهودیه) در ابعاد وسیع شکل گرفته بود و بسیاری از شهروندان یهودی ، قبل از آنکه با خطر جدی تری روبرو شوند .اصفهان را ترک گفته و به نقاط دیگر ایران که از امنیت بیشتری برخوردار بود ، کوچ نمودند .
روایت است ، به دستور شاه عباس بیش از هفتاد خانوار یهودی ، از اصفهان به جهت رونق بخشیدن به کسب و کار و بهینه ساختن وضع اقتصادی شهر «بارفروش» به این شهر مهاجرت نمودند .
البته این امر را نمی توان نا دیده گرفت ، که سران حاکم بر ایران در طی تاریخ همواره نسبت به نوآوری ها و عملکرد یهودیان در موطنشان ، درجهت توسعه و بهینه سازی وضع اقتصادی توجهی خاص داشته اند و در مواقع ضروری از وجود آنان بهر جستند .
طبق بررسی های انجام شده ، آمار شهروندان کلیمی در زمان حکومت قاجار در شهر بابل تقریبا هفتصد نفر برآورد شده اند ( البته باید در نظر داشت ، بعد از حوادثی تلخ که برای یهودیان در رخ داد ، عده ای به اسلام گرویدند و عده ای دیگر شهر «بارفروش» را ترک نمودند ) . یهودیان شهر «بارفروش» اصالتا از مهاجرین یهودیان اصفهان بودند که به دستور “شاه عباس صفوی” در مازندران اسکان داده شدند . ضمن آنکه بعد ها خانواده های از یهودیان بخارا به شهر «بارفروش» مهاجرت نموده و به تجارت مشغول شدند . از آن جمله خانواده طبری ، پاپی و …… را می توان نام برد .
در دوران ناصرالدین شاه قاجار ، جهانگردان و کارگزاران سیاسی و نظامی زیادی به بارفروش در رفت آمد بودند . آنان در گزارشات خود راجع به یهودیان ، جعمیت آنها را پنجاه تا هفتاد خانوار ساکن در جهود محله قید نموده اند . نیز اشاره کرده اند، یهودیان شهر بارفروش دارای دو کنیسا یک مدرسه و یک گورستان اختصاصی بوده اند .
اغلب یهودیان به کار پیله وری و یا خرید و فروش محصولات کشاورزی اشتغال داشتند ، البته بعد ها به مشاغلی چون بزازی، زرگری ، مشروب فروشی و دارو فروشی هم روی آوردند . و بواسطه فعالیتهای اقتصادی خود رونق زیادی به اقتصاد شهر بابل که سابقا «بارفروش» نامیده میشد بخشیدند ، نیز همچنین در تجارت خارجی با کشور همسایه شمالی (روسیه) توفیقات قابل ملاحظه ای را کسب نمودند .
پس از پایان جنگ جهانی دوم و تشکیل دولت اسرائیل در سال 1948 میلادی ، به دلیل شعله ور شدن احساسات یهود ستیزی در جهان ، جمع کثیری از یهودیان جهان ، نیز همچنین جمعی از یهودیان شهر بابل به سرزمین مقدس مهاجرت کرده اند . و فقط عده ای کمتر از پنجاه خانوار درجهود محله ( شمشیرگر) محله فعلی باقی مانده بودند ، پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979میلادی ، رفته رفته جعمیت کلیمیان بابل رو به کاهش نهاد . جمعی به تهران و جمعی دیگر بخارج از ایران مهاجرت نمودند . در حال حاضر شهر بابل خالی از سکنه یهودی می باشد و جز یک گورستان متروکه ، هیچ آثاری از آنها بجا نمانده .