سید عبدالله بهبهانی

عصر اول مشروطیت مقارن با اواخر سلطنت خاندان قاجار بود که شامل 5 دوره قانون گذاری است.

با صدور فرمان مشروطیت، مجلس اول شورای ملی با نطق مظفرالدین شاه قاجار و بدون حضور نمایندگان شهرستان ها افتتاح شد. ریاست مجلس را صنیع الدوله به عهده داشت . در میان اقلیت ها، تنها زرتشتیها، نماینده ویژه ای به نام ارباب جمشید داشتند. یهودیان در این دوره، حضرت آیت الله بهبهانی را به عنوان نماینده خود برگزیدند.
علت انتخاب وی یقیناً اختلاف نظر بین شخصیت های جامعه کلیمیان (حبرا) و نیز با صلاحدید آنان تصمیم گرفته شد جهت حفظ حقوق جامعه کلیمیان ایران در آن برهه حضرت آیت الله بهبهانی به عنوان نماینده جامعه کلیمیان به مجلس راه یابد.

مجلس در اولین دوره خود، با اخذ وام از دولت های روس و انگلیس مخالفت کرد، از مداخله مستشاران خارجی جلوگیری و قدرت بلژیکی ها را نیز محدود نمود. اصلاح بودجه کشور و کاهش مخارج دربار شاهی از اقدامات دیگر در این دوره است . از قوانین مصوبه این دوره می توان به تساوی حقوق پیروان مذاهب، تشکیل ایالات و ولایات، آزادی مطبوعات و قانون بلدیه(شهرداری) اشاره کرد.

شروع دوره : 16 مهرماه 1285 هجری شمسی
پایان: 2 تیرماه 1287

تاریخچه حضور نمایندگان اقلیت های دینی ایران در مجالس قانون گذاری
مقدمه:
حضور جوامعی غیر مسلمان که با عنوان اقلیت های دینی شناخته می شوند، به ویژه کلیمیان سابقه طولانی در تاریخ ایران دارند. با آغاز عصر مشروطیت نهادی به عنوان مجلس شورای ملی عهده دار قانون گذاری، نظارت بر امور کشور و انعکاس خواسته های ملت در مسائل اجتماعی و سیاسی کشور شد . از همین زمان موضوع توجه به حقوق و نظرات جوامع اقلیت های مذهبی نیز مد نظر قرار گرفت و تا به امروز، نمایندگانی از سوی این جوامع در میان سایر نمایندگان ملت در مجلس شورا حضور می یابند. در این گفتار به طور مجمل، تاریخ مجلس شورای ملی و بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی، مجلس شورای اسلامی با تمرکز بر حضور نمایندگان اقلیت ها به سه عصر تقسیم و مورد بررسی قرار می گیرد.

****

عصر اول مشروطیت
افتتاح مجلس شورای ملی
عصر اول مشروطیت مقارن با اواخر سلطنت خاندان قاجار بود که شامل 5 دوره قانون گذاری است.

دوره اول
شروع : 16 مهرماه 1285 هجری شمسی
پایان: 2 تیرماه 1287
با صدور فرمان مشروطیت، مجلس اول شورای ملی با نطق مظفرالدین شاه قاجار و بدون حضور نمایندگان شهرستان ها افتتاح شد. ریاست مجلس را صنیع الدوله به عهده داشت . در میان اقلیت ها، تنها زرتشتیها، نماینده ویژه ای به نام ارباب جمشید داشتند. یهودیان در این دوره، حضرت آیت الله بهبهانی را به عنوان نمانیده خود برگزیدند.
علت انتخاب وی یقیناً اختلاف نظر بین شخصیت های جامعه کلیمیان (حبرا) و نیز با صلاحدید آنان تصمیم گرفته شد جهت حفظ حقوق جامعه کلیمیان ایران در آن برهه حضرت آیت الله بهبهانی به عنوان نماینده جامعه کلیمیان به مجلس راه یابد.
مجلس در اولین دوره خود، با اخذ وام از دولت های روس و انگلیس مخالفت کرد، از مداخله مستشاران خارجی جلوگیری و قدرت بلژیکی ها را نیز محدود نمود. اصلاح بودجه کشور و کاهش مخارج دربار شاهی از اقدامات دیگر در این دوره است . از قوانین مصوبه این دوره می توان به تساوی حقوق پیروان مذاهب، تشکیل ایالات و ولایات، آزادی مطبوعات و قانون بلدیه(شهرداری) اشاره کرد.
مجلس اول توسط لیاخوف روسی به توپ بسته شد و محمد علی شاه با این مجلس مخالفت کرد و دوره اول فترت شروع شد (استبداد صغیر). مبارزات مردمی موجب پناهندگی محمد علی شاه به سفارت روس شد.
با انتخاب احمد میرزا، مجلس اول مجدداً کار خود را شروع کرد و مقدمات انتخابات مجلس دوم فراهم گشت.

دوره دوم
شروع:24 آبان 1288
پایان: 3 دی 1290
ریاست مجلس: مستشار الدوله (میرزا صادق خان)
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره سوم
شروع: 14 آذر 1293
پایان:21 آبان 1294
ریاست مجلس: حسین پیرنیا موذن الملک
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره چهارم
شروع:1 تیر 1300
پایان: 30 خرداد 1302
نماینده اول تهران: سید حسن مدرس
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره پنجم
شروع: 22 بهمن 1302
پایان: 22 بهمن 1304
ریاست: حسین خان پیرنیا موذن الملک
نماینده کلیمیان:ساموئل حییم
عصر دوم مشروطیت
سلطنت رضا شاه
دوره ششم
شروع:19 تیر 1305
پایان:22 مرداد 1307
ریاست مجلس: سید محمد تدوین
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره هفتم
شروع:14 مهر 1307
پایان: 14 آبان 1309
ریاست مجلس:دادگر عدل الملک
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره هشتم
شروع: 24 آبان 1309
پایان: 24 دی 1311
ریاست مجلس:دادگر عدل الملک
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره نهم
شروع:24 اسفند 1311
پایان:24 فروردین 1314
ریاست مجلس:دادگر عدل الملک
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره دهم
شروع:15 خرداد 1314
پایان: 22 خرداد 1316
ریاست مجلس: میرزا حسن خان اسفندیاری محتشم السلطنه
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره یازدهم
شروع:20 شهریور 1316
پایان: 27 شهریور 1318
ریاست مجلس: میرزا حسن خان اسفندیاری محتشم السلطنه
نماینده کلیمیان: دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره دوازدهم
شروع:3 آبان 1318
پایان: 9 آبان 1320
ریاست مجلس: میرزا حسن خان اسفندیاری محتشم السلطنه
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
عصر سوم مشروطیت
سلطنت محمد رضا شاه
دوره سیزدهم
شروع:22 آبان 1320
پایان: 1 آذر 1322
ریاست مجلس: میرزا حسن خان اسفندیاری محتشم السلطنه
نماینده کلیمیان:دکتر میرزا لقمان نهورائی
دوره چهاردهم
شروع:6 اسفند 1322
پایان: 21 اسفند 1324
ریاست مجلس:سید محمد صادق طباطبائی
نماینده کلیمیان:مراد اریه
دوره پانزدهم
شروع:25 تیر 1326
پایان:6 مرداد 1328
ریاست مجلس: رضا حکمت (سردار فاخر)
نماینده کلیمیان:مراد اریه
دوره شانزدهم
شروع:20 بهمن 1328
پایان: 29 بهمن 1330
ریاست مجلس: رضا حکمت
نماینده کلیمیان: دکتر موسی برال
دوره هفدهم
شروع:7 اردیبهشت 1331
پایان:28 آبان 1332
ریاست مجلس: دکتر امامی و دکتر معظمی
در این دوره هیچ یک از اقلیت ها در مجلس نماینده ندارند.
دوره هجدهم
شروع:27 بهمن 1332
پایان: 26 فروردین 1335
ریاست مجلس: سردار فاخر حکمت
نماینده کلیمیان:مراد اریه
دوره نوزدهم
شروع:10 خرداد 1335
پایان:29 خرداد 1339
ریاست مجلس: سردار فاخر حکمت
نماینده کلیمیان:مراد اریه
دوره بیستم
شروع:2 اسفند 1339
پایان: 19 اردیبهشت 1340
ریاست مجلس: سردار فاخر حکمت
نماینده کلیمیان: مراد اریه
دوره بیست و یکم
شروع:14 مهر 1342
پایان:13 مهر 1346
ریاست مجلس:مهندس عبدالله ریاضی
نماینده کلیمیان: جمشید کشفی
دوره بیست و دوم
شروع: 1346
پایان: 1350
ریاست مجلس: مهندس عبدالله ریاضی
نماینده کلیمیان:لطف الله حی
دوره بیست و سوم
شروع:9 شهریور 1350
پایان: 16 شهریور 1354
ریاست مجلس: مهندس عبدالله ریاضی
نماینده کلیمیان:لطف الله حی
دوره بیست و چهارم
شروع: 17 شهریور 1354
پایان: بهمن 1357
ریاست مجلس: مهندس عبدالله ریاضی
نماینده کلیمیان: یوسف کهن

دوره های مجلس شورای اسلامی
دوره اول (مجلس شورای اسلامی)
شروع:7 خرداد 1359
پایان:7 خرداد 1363
ریاست مجلس: حجت الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی
نماینده کلیمیان: اسحق فرهمند پور (اعتبار وی رد شد) – خسرو ناقی (میان دوره اول)
دوره دوم(مجلس شورای اسلامی)
شروع:7 خرداد 1363
پایان:7 خرداد 1367
ریاست مجلس: حجت الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی
نماینده کلیمیان: مرحوم دکتر منوچهر نیکروز
دوره سوم(مجلس شورای اسلامی)
شروع:7 خرداد 1367
پایان: 7 خرداد 1371
ریاست مجلس:حجت الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی- مهدی کروبی
نماینده کلیمیان: مرحوم دکتر منوچهر نیکروز
دوره چهارم (مجلس شورای اسلامی)
شروع:7 خرداد 1371
پایان:7 خرداد 1375
ریاست مجلس: حجت اسلام کروبی- علی اکبر ناطق نوری
نماینده کلیمیان:دکتر کورس کیوانی
دوره پنجم (مجلس شورای اسلامی)
شروع:7 خرداد 1375
پایان: 7 خرداد 1379
ریاست مجلس: حجت اسلام علی اکبر ناطق نوری
نماینده کلیمیان: دکتر منوچهر الیاسی
دوره ششم (مجلس شورای اسلامی)
شروع: 7 خرداد 1379
پایان: 7 خرداد 1383
ریاست مجلس: حجت اسلام مهدی کروبی
نماینده کلیمیان: مهندس موریس معتمد
دوره هفتم (مجلس شورای اسلامی)
شروع: 7 خرداد 1383
پایان: 7 خرداد 1387
ریاست مجلس: غلام علی حداد عادل
نماینده کلیمیان: مهندس موریس معتمد

دوره هشتم (مجلس شورای اسلامی)
شروع: 7 خرداد 1387
پایان: 7 خرداد 1391
ریاست مجلس: دکتر لاریجانی
نماینده کلیمیان: دکتر سیامک مره صدق

نهم (مجلس شورای اسلامی)
شروع: 7 خرداد 1391
پایان: 7 خرداد 139 4
ریاست مجلس: دکتر لاریجانی
نماینده کلیمیان: دکتر سیامک مره‌صدق