به مناسبت پسح 1913 میلادی – پانزدهمین سال تاسیس مدرسه
معلیمین و دانش آموزان مدرسه آلیانس ایسرائلیت – تهران-سراه ژالهبا حضور میسیو تراگانو – نماینده آلیانس و حاخام حییم موره نفر سوم از سمت چپ

طی مسافرتی که ناصر الدین شاه قاجار در سال 1873میلادی به اروپا نمود، آلیانس اسرائیلیت تصمیم گرفت نمایندگانی را برای گفتگو با او در مورد وضع یهودیان ایران اعزام کند از این رو از سفیر کبیر ایران در پاریس، برای مذاکره با شاه تقاضای تعیین وقت ملاقات کرد.

روز شنبه 12 ژوئیه 1873 کمیته مرکزی آلیانس در سر ساعت مقرر در سکونتگاه ریاست پارلمان فرانسه که محل اقامت ناصرالدین شاه بود به حضور وی بار یافتند. (آدوف کرمیو) Adolphe Cremieux طی نطق بسیار غراء و تکان دهنده ای شرحی از مظالمی که بر یهودیان ایران میرفت را بیان کرد و در پایان خطاب به ناصرالدین شاه چنین خاطر نشان ساخت: « اعلیحضرتا آلیانس اسرائیلیت مایل است رعایای یهودی شما با وظایفی که در مورد وطن و پادشاه خود دارند آشنا گردند. لازم است از طفولیت آنان را به نتایج نیکوی فرهنگ آشنا ساخت، ما پیشنهاد می کنیم که در بعضی از شهرهای کشور شما مانند شهرهای شمال آفریقا مدارسی تأسیس کنیم که معلمین ما آنها را اداره کنند، آیا این فکر مورد تصویب ملوکانه است ؟»
شاه در جواب چنین گفت : « من از ملاقات شما خوشوقتم، بلی من از مدارس شما حمایت خواهم کرد. ترتیب کار را با صدر اعظم بدهید، من تصویب خواهم کرد»
روز بعد آلیانس فرانسه نامه ای خطاب به صدراعظم ایران (میرزاحسینخان سپهسالار) نگاشته و طی آن بطور مشروح تقاضای خود را درباره ی چگونگی تأسیس مدارس آلیانس در ایران برشمرد و در تاریخ 18 ژوئیه 1873 صدراعظم ایران طی نامه مفصل و فوق العاده احترام آمیز و مساعدی چنین خاطرنشان ساخت :

« آقای آدولف کرمیو رئیس آلیانس اسرائیلیت اونیورسال :
اینجانب با کمال رضایت پیشنهاد شما را که بنام شرکت آلیانس اسرائیلیت اونیورسال نموده اید می پذیرم . دولت شاهنشاهی اعلیحضرت همایونی، سرور من، مشتاقانه حمایت خود را برای مدارسی که آن مؤسسه در ایران برای بهبود و پیشرفت یهودیان تأسیس خواهد کرد اعلام می دارد»

بدین طریق موافقت کامل ناصرالدین شاه با تأسیس مدارس آلیانس در ایران بدست آمد.
اما متأسفانه بمناسبت اشکالات متعدد و بویژه اوضاع نابسامان ایران و عدم توانایی یهودیان تهران برای اعزام دانشجو به پاریس بمنظور تربیت معلم و مدیر، افتتاح نخستین مدرسه ی آلیانس در تهران در ژوئیه 1898 میسر نگردید، رهاورد ملاقات ها و مذاکراتی که انجام گرفت، منجر به توافق نامه ای شد که میان «کرمیو» رئیس مؤسسه آلیانس جهانی و « میرزاحسینخان سپهسالار» صدراعظم ایران به امضاء رسید. بر این پایه، دولت ایران از اتباع یهودی کشور حمایت کرده، نخستین مدرسه ی آلیانس کلیمیان در تهران ایجاد خواهد شد و دولت ایران ضمن حمایت از نهضت مدرسه سازی کلیمیان در ایران ،محل مناسب و معلم درس فارسی را در اختیار این مدارس قرار خواهد داد. همچنین با موافقت دولت ایران، چهار نفر از جوانان یهودی ایرانی(13 تا 15 ساله) برای ادامه تحصیل به پاریس اعزام می شوند تا با هزینه مؤسسه آلیانس آموزش های لازم برای مدیریت مدرسه در ایران را فرا گیرند .
علیرغم موافقت به عمل آمده و تأکید ناصرالدین شاه، تنها پس از گذشت بیست و پنج سال از آن تاریخ بود که (زمان سلطنت مظفرالدین شاه) در سال 1290 خورشیدی نخستین مدرسه آلیانس کلیمیان در تهران آغاز به کار کرد.
در این راستا مسیو کازس برای تأسیس مدرسه وارد تهران گردید و مورد استقبال بی نظیری قرار گرفت و بلافاصله با سران جامعه یهود تماس گرفت در اولین اقدام تعداد اعضای انجمن کلیمیان تهران را که به 7 تن محدود بود به 13 تن رسانید و علاوه بر تأسیس مدرسه تحولات عظیمی را در وضع زندگی یهودیان آغاز کرد بدین معنی که دسته ای از جوانان یهودی را مأمور نظافت محله کرد و برای برداشتن وصله از لباس یهودیان با سید ریحان اله داخل مذاکره شد و توانست موافقت سید را برای تبدیل وصله به یک نشان فلزی کوچک نامرئی کسب کند.

کمک های اولیه آلیانس به یهودیان تهران در آغاز بسیار دامنه دار و ارزنده بود. قسمت اعظم دانشجویان بطور رایگان در مدرسه پذیرفته شدند و بیدرنگ برای همه ی آنان لباس متحدالشکل فراهم گردید و هر روز به عموم دانشجویان ناهار رایگان داده می شد پس از تأسیس مدرسه آلیانس مسیو کازس در همین راستا با استفاده از منابع و جزوات ارسالی از پاریس، خود به تدریس زبان فرانسه پرداخت تا در کنار او معلمان فارسی و عبری (ملا یعقوب لوی و حاخام حئیم موره) نیز به آموزش دانش آموزان اشتغال ورزیدند. البته نباید فراموش کرد که این نهاد فرهنگی در فضایی شکل می گیرد که اعضای آن هنوز ناگزیر به اطاعت از دستور برخی روحانیون مسلمان و پیروان تعصب پیشه ی آنان می باید لباس نشانه دار بر تن کنند تا در کوی و برزن به سادگی شناخته شده و در قالب محدودیت های جوامع غیر مسلمان جای گیرند.

مدرسه آلیانس کمی بعد در بنایی استیجاری در محله استقرار می یابد تا بتواند پاسخگوی سیر فزاینده ی نوباوگان مشتاق باشد. اما محل مدرسه که به سختی، گنجایش 300 نفر دانش آموز را دارد یکباره با جمعیتی بالغ بر 421 نفر دانش آموز مواجه می شود از این رو، فضای دو کنیسا به کودکان 6 تا 8 ساله اختصاص می یابد تا زمینه ورود دختران دانش آموز به مدرسه فراهم آید. به این ترتیب چندی پس از گشایش مرسه پسرانه، «مسیو کازس» موفق شد نخستین مدرسه ی دخترانه آلیانس کلیمیان را با 60 نفر دانش آموز ایجاد کند. پدیده ای که در آن سال ها در شرایط حاکم برجامعه ی اکثریت مسلمان نیز تازگی داشت . بدین ترتیب، کلیمیان نه تنها دختران و پسران خود را مشتاقانه به مدرسه ی آلیانس می سپردند، بلکه با تلاشی دیگر، با ایجاد کلاس های شبانه، زمینه ی سوادآموزی بزرگسالان را نیز فرهم ساخته بودند.

به دنبال ایجاد نخستین مدرسه ی آلیانس در تهران، طولی نکشید که رفته رفته، مدارس دخترانه و پسرانه ی آلیانس همدان (1279 خورشیدی /1900 میلادی) اصفهان (1280 خورشیدی / 1901 میلادی) سنندج و شیراز (1282 خورشیدی / 1903 میلادی) نهاوند و کرمانشاه (1283 خورشیدی / 1904 میلادی) و در بیجار (1285 خورشیدی / 1906 میلادی گشایش یافت. چندین سال بعد (1292 خورشیدی / 1913 میلادی) کلیمیان بروجرد موفق شدند فرزندانشان را در مدرسه نوبنیاد آلیانس در شهر خود ثبت نام کنند، با شروع جنگ جهانی اول و به تبع آن، تحولات سیاسی پدید آمده در کشور، مدارس آلیانس با دشواری های بسیار مواجه شد و اعمال شرایط جنگی بر فرانسه باعث شد تا فعالیت های آلیانس در ایران نیز کُند و در یک مورد -شیراز- متوقف شود به دنبال پایان جنگ، اقدامات فرهنگی- آموزشی مؤسسه آلیانس بار دیگر رونق گرفت. به طوری که کلیمیان یزد (1307 خورشیدی / 1928 میلادی) و کاشان (1308 خورشیدی / 1929 میلادی) آخرین جوامع یهودی شهرنشین ایران بودند که با گشایش مدارس دخترانه و پسرانه آلیانس، نوباوگانشان موفق شدند از روش های نوین آموزش و پرورش برخوردار شوند .

با ورود جوانان دانش آموخته مدارس آلیانس به صحنه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و ادامه تحصیل آنان در رشته های تخصصی در فرانسه، سوئیس، بلژیک، استانبول، ایران و در دانشگاه های انگلیسی زبان بریتانیا، فرانسه و بیروت و بازگشت به بازار کار ایران و همچنین با توجه به تحولات پدید آمده پس از مشروطیت و دگرگونی های سیاسی- اجتماعی در نخستین سال های روی کار آمدن رضاشاه، وضعیت جوامع ایرانیان یهودی نیز به شدت متحول شد. نگرش های تعصب آمیزِ برخی رهبران دینی جامعه ی اکثریت و قدرت مداری آنان، رفته رفته، در پرتو بروز خلاقیت ها و توانمندی های نهفته ی این جوانان تحصیل کرده، رنگ باخت. برخلاف گذشته، اینک نشانِ آلیانس بر کلاه نوجوانان کلیمی، نه تنها نوعی ایمنی در گذرگاه ها و برابرِ توهین های پیشینِ کج اندیشان را فراهم آورده بود، بلکه خود، گونه ای تحسین و احترام را در بیننده بر می انگیخت به طوری که محصلین دیروز مدارس آلیانس، در کمتر از دو دهه، به کارشناسان و دانش آموختگانی تبدیل شده بودند که در اغلب زمینه های فرهنگی، اجتماعی- اقتصادی، بازرگانی، پزشکی و فنی کشور به عنوان عناصری مولّد، خدمت می کردند. افزون بر این آشنایی با زبان فرانسه- زبان خارجی و تسلط در آن دوران- موجبات آگاهی به جنبه های تخصصی مشاغل آنان را در سطوح ملی و بین المللی فراهم ساخته و راه را برای پیشرفت بیشتر و سریعتر آنان هموار کرده بود .
گفتنی است، پس از تأسیس مدرسه آلیانس جهت تدریس زبان فرانسه، محیط آموزشی مناسب و دارا بودن سطح تحصیلی خوب باعث گردید دانش آموزان مسلمان هم در این مدرسه پذیرفته و مشغول به تحصیل شوند از آنجمله :

* آقای احمد بیرشک : محقق، ادیب و مترجم که تا پایان کلاس هفتم تحصیلات خود را در مدرسه الیانس گذراند ضمن آنکه در محله عودلاجان هم به دنیا آمده بود، ایشان بنیانگذار گروه فرهنگی هدف و دانشنامه بزرگ فارسی و نیز گاهنامه تطبیقی سه هزار ساله و مؤلف و مترجم چند کتاب می باشد.
* میرزا محمدخان قزوینی ملقب به علامه قزوینی : ادیب و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران .
* ابوالحسن خان صدیقی : نقاش و مجسمه ساز برجسته ایرانی و از شاگردان کمال الملک، از کارهای برجسته ایشان می توان به مجسمه فردوسی در میدان فردوسی تهران، مجسمه خیام در پارک لاله تهران، مجسمه نادرشاه افشار در مشهد و طرح چهره ابوعلی سینا اشاره کرد.
* بهنام عیسی : باستانشناس معاصر، یکی از بنیانگذاران رشته باستانشناسی در دانشگاه تهران و از پایه گذاران موزه ی مردم شناسی، در محله عودلاجان بدنیا آمد و تحصیلات ابتدایی خود را مدرسه آلیانس به پایان رساند.
* حبیب یغمایی : محقق، ادیب ، روزنامه نگار و شاعر مدرس ایرانی .
* جواد بدیع زاده : موسیقی دان، نواساز، و آوازخوان سنتی، که دوره متوسطه را در مدرسه آلیانس سپری نمود .
منابع مورد استفاده
کتاب تاریخ یهودیان ایران : حبیب لوی و کتاب همراه با فرهنگ : (خاطرات الیاس اسحاقیان ) پژوهشی از گوئل کهن