اسحق حکیم

اسحق حکیم در سال 1275 خورشیدی (1896 میلادی) در تهران محله عودلاجان در خانواده ای متدین چشم به جهان گشود . پدرش “مختار حکیم” از فارغ التحصیلان مدرسه دارالفنون که سالها به حرفه طبابت اشتغال داشت، مادرش “طاووس خانم” که زنی پرهیزکار بود.
با استناد به شجرنامه خانوادگی حکیم جد پدری وی “حکیم یحزقل” و “حکیم موشه” در دربار « شاه عباس صفوی » از اطباء شاخص و طبیب مخصوص شاه عباس بودند . نیز همچنین نسل چهارم ایشان “حکیم موشه” (موسی) ‌در دهه 1200 خورشیدی در دربار « ناصرالدین شاه قاجار » ،‌مسئولیت طبابت شخص شاه و نیز درباریان را عهده دار بود .
اسحق حکیم تحصیلات ابتدائی را در مدرسه آلیانس آغاز نمود . سپس دوره متوسطه را در کالج آمریکائی ها (دبیرستان البرز)‌ به پایان رسانید. اسحق حکیم به جهت آشنایی به زبان های انگلیسی و فرانسه، ‌بلافاصله در یک شرکت اروپائی که در زمینه تجارت پارچه فعال بود استخدام و به اصفهان اعزام گردید ،‌پنج سال بعد، پس از کسب تجارب لازمه از شغل خود کناره گیری نمود به تهران بازگشت و در بازار « سرای حاج حسن » تجارتخانه ای را تاسیس نمود و شخصاً اقدام به واردات پارچه از انگلیس نمود . او توانست طی مدت کوتاهی به موفقیت های بازرگانی چشمگیری دست یابد و به عنوان یکی از تجار شاخص بازار تهران شهرتی به هم بزند .

اسحق حکیم در سال 1300 خورشیدی با همسرش “طوبا”‌از خانواده “حاج شموئل اسحق حی” پیوند زناشوئی بست ،‌حاصل این ازدواج پنج فرزند پسر و چهار دختر بود . اسحق حکیم در بین همکیشان یهودی بعنوان یک تاجر موفق و خیراندیش چهره ای شناخته شده بود . او فعالیت های خیرخواهانه را از جوانی به موازات فعالیت های شغلی تا پایان عمر دنبال نمود . و با سخاوتمندی همواره در کارهای خیر و عام المنفعه، حل و فصل مسائل جامعه پیش قدم بود. و بواسطه حسن رفتار خوب و دوستانه با تمام طبقات جامعه به ویژه با بسیاری از بزرگان ارتباط تنگاتنگی برقرار نموده بود . منجمله “شموئل حییم” نماینده کلیمیان در دوره پنجم مجلس شورای ملی، شخصیتی که در طی عمر کوتاه اش، در راستای حمایت از مظلومان برنامه های اصلاحی و عمرانی گسترده ای را برای آبادانی محله عودلاجان پیگیری می نمود . پس از اعدام مسیو حییم ، این اهداف ، کم و بیش توسط اسحق حکیم پیگیری گردید .
اسحق حکیم در سال 1310 خورشیدی بنا بر درخواست برادرش “فرج الله حکیم”‌ جهت تاسیس یک مدرسه یهودی در منطقه حسن آباد ،‌ در یک روز شبات در بین اعضای کنیسای حییم که ریاست شورای کنیسا را خودش بعهده داشت ،‌این مطلب را عنوان نمود و از جماعت حاضر برای حمایت از این امر تقاضای همکاری نمود . بلافاصله مرحوم “حاج شموئل حی” مبلغی قابل توجه و چشمگیری (50 تومان) را بدین منظور هدیه نمود ،‌متعاقباً اسحق حکیم خود مبلغی را هدیه نمود و با همتی که بخرج داد، ‌مدت ها با دریافت کمک های مردمی و کابودهای کنیسای حییم بودجه اولیه را تامین نمود، سپس بدین منظور با جدیت و اهتمام در بین اعضای کنیسای حییم، از هر کدام تعهدی برای پرداخت مبلغی را دریافت نمود . از این رو، نام “اسحق حکیم”در کارنامه مدرسه کوروش بعنوان یکی از بنیانگذاران مجتمع فرهنگی کوروش و نیز یکی از اعضای اصلی در اولین شورای مدرسه کوروش در کنار حاج “شموئل حی” ،”‌حبیب لوی”، “دکتر مرتضی معلم” و “دکتر عنایت الله منتخب” به ثبت رسید .
از دیگر خدمات خیرخواهانه اسحق حکیم،‌اواخر جنگ جهانی دوم بود که جمعی از یهودیان لهستانی به ایران پناه آورده بودند . در اولین اقدام‌، ‌تعدادی از خانواده های مهاجر را در طبقه زیرین کنیسای حییم اسکان داد و امکانات یکی زندگی نسبتاً راحتی را برای آنان فراهم نمود . پس از مدتی با همت وی و همیاری شورای کنیسای حییم ،‌در ضلع غربی کنیسا فضایی را جهت ایجاد ساختمان کنیسای کوچکتری را با نام کنیسای لهستانی ها (دانیال) ‌برای جامعه اشکنازی اختصاص دادند . و بدین ترتیب اولین کنیسای اشکنازی در ایران گشایش یافت .
از دیگرابتکارات اسحق حکیم پرداخت کمک های بلاعوض به خانواده های کم درآمد و نیز به جوانان، از بودجه شخصی خودش بود، که به این امر اختصاص داده شد. او شرط پرداخت را بر این اساس قرار داده بود، ‌خانواده های واجد شرایط دریافت این کمک ها هستند که جوان های آن خانواده ها به تحصیل اشتغال داشته باشند . لذا این ایده باعث گردید ، بسیاری از جوان ها رو به تحصیل بیاورند .
از سال 1315 خورشیدی پس از برقراری آزادی های نسبی برای یهودیان، تعدادی از خانواده های کلیمی تصمیم به نقل مکان از محله عودلاجان به مناطق شمالی تهران (شمیرانات و ظفرانیه)‌گرفتند، ‌از آن جمله خانواده اسحق حکیم هم به این امر اقدام نمودند و به ناحیه ظفرانیه نقل مکان کردند،‌ به مرور خانواده های دیگری هم از عودلاجان کوچ نمودند و در مناطق شمیرانات اسکان گزیدند . در سالهای اولیه تازه واردین، برای ادای مراسم مذهبی (تفیلا)‌در روزهای شبات و اعیاد متبرکه ، اجباراً مجبور می شدند مسافت زیادی را طی کنند و از ناحیه شیمرانات به کنیساهای واقع در مرکز شهر (تهران)‌مراجعه کنند و چون این امر مشکل به نظر می رسید و برای همه امکان پذیر نبود ،‌اغلب در خانه یکی از همکیشان مقیم آن محل جمع می شدند و تفیلا را برگزار می کردند .
دیری نپائید اسحق حکیم با سرمایه خودش زمینی را مجاور ملک شخصی خود خریداری نمود و در ضلع جنوبی آن اقدام به ساختن مکانی با مساحت یک صد متر مربع جهت انجام فرایض مذهبی نمود ، در سال 1332 این بنا برای گنجایش هشتاد نفر بعنوان کنیسای حکیم مورد بهره برداری قرار گرفت . اسحق حکیم بر این باور بود که در آینده ای نه چندان دور جمعیت زیادی به این منطقه کوچ خواهند نمود و آنوقت بخش اعظم این زمین که بلا استفاده مانده . او در نظر داشت کنیسای بزرگی تری را در این مکان احداث کند .
چند سال بعد اسحق حکیم در بستر بیماری قرار گرفت معالجات بر وی مؤثر نگردید و در سال 1335 خورشیدی بر اثر ابتلا به بیماری سرطان در سن 59 سالگی دار فانی را وداع گفت .
کنیسای حکیم کماکان زیر نظر خانواده حکیم به فعالیت های خود ادامه می داد . طی این مدت جمعیت بیشتری به منطقه شمیرانات کوچ نمودند ، تراکم جمعیت در اواسطه 1340 خورشیدی در کنیسای حکیم به حدی رسیده بود (به ویژه در مناسبت ها و موعدیم)‌که مجبور می شدند در محوطه بیرونی کنیسا چادر بزنند تا بتوانند جوابگوی مراجعین باشند . در یکی از مراسم های روش هشانا “مراد اریه” نماینده کلیمیان در مجلس (در دوره ششم و هفتم) از طرف شورای کنیسا از خانواده “اسحق حکیم” درخواست نمود، طبق وصیت اسحق حکیم مبنی بر ساخت یک کنیسای بزرگتر در ضلع شمالی این محوطه بی درنگ اقدام کنند و از این طریق به وصیت آن مرحوم جامه عمل بپوشاند .
مسئولیت این امر به عهده ی “سعید حکیم” پسر ارشد “اسحق حکیم” واگذار شد . پس از ارائه نقشه توسطه مهندس “منصور مکابی” و مهندس “امیر شوشانی” عملیات ساختمان سازی و نظارت کنیسای جدید از سال 1343 زیر نظر سعید حکیم آغاز گردید و در سال 1349 خورشیدی آماده بهره برداری قرار گرفت . ( علت تاخیر در انجام این پروژه ،صرف بودجه جمع آوری شده جهت دیگر کارهای عام المنفعه منجمله کمکهای مادی به مدرسه کوروش برای جلوگیری از تعطیل شدن آن ذکر شده است )
کنیسای جدید حکیم با وسعت زیر بنا 500 متر مربع شامل اطاق اداری، سالن پذیرائی، صحن کنیسا و متعلقات آن با گنجایش 400 نفر، یکی از معدود کنیساهای یهودیان ایران می باشد که طرح آن تلفیقی از معماری اصیل ایرانی و هنر معماری نوین با بهره گرفتن از طرح اولیه خیمه های مقدس اجدادی قوم بنه ایسرائل (میشگان) که مشخصات آن در کتاب مقدس ذکر شده . اوایل 1360 خورشیدی ملکیت کنیسای حکیم که در اختیار همسر اسحق حکیم، طوبا خانم حکیم بود . بعنوان وقف جامعه کلیمیان به انجمن کلیمیان واگذار گردید .

مطلب مرتبط:
کنیسای حکیم

هیئت موسس مدرسه کوروش- بهمن ماه 1333 خورشیدی
از سمت راست نشسته حاج شموئیل حی ، دکتر مرتضی معلم ، دکترمنتخب (رئیس انجمن کوروش) ، اسحق حکیم و حاج مئیر حلیمی
ایستاده اسحق مطلوب(مدیر مدرسه کوروش) ، داود مرادپور، اسحق بروخیم ، عافار و ناصر اخترزاد(منشی انجمن)