کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

واژه «صاحب کتاب» اصطلاحی بود که پس از حمله اعراب به ایران، اولین بار برای تمایز یهودیان از مسلمانان و حتی از کافران مورد استفاده قرار گرفت . زیرا یهودیان بعنوان قوم یکتا پرست و صاحب کتاب آسمانی تورات، مردمانی متعقد و دین دار شناخته شده بودند و بجهت آنکه وجه مشترکاتی با دیگر ادیان توحیدی داشتند ، تا حدودی قابل احترام بودند . از این رو با گذشت زمان هرازگاهی همکاری های تجاری و ایجاد روابط نزدیک و دوستانه بین آنان برقرار می شد . به عبارتی واژه صاحب کتاب در خیلی مواقع نه تنها باعث معرفی یهودیان بود بلکه در خیلی مواقع باعث می شد طرف مقابل آنان هنگام معامله، رعایت حق و حقوق آنها را بیشتر در نظر بگیرد .

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

باید در نظر داشت در بین دیگر اقوام، در کمتر خانه یک یهودی (حتی محل کارش) می توان یافت که کتاب در آن نباشد . زیرا از دیرباز، داشتن کتاب و کتاب خواندن، از ویژگی های آنان بوده . با استناد به نوشتارهای تلمود یهودیان برای بجای آوردن باورهای مذهبی بویژه در روزهای شبات ملزم به قرائت فصلی از تورات بودند . طبق شواهد موجود حتی در مهاجرت های نا خواسته که به کرات توسطه یهودیان در طی تاریخ انجام گرفته، کتب مذهبی (طومار تورات، دستنوشته های تهیلیم، تلمود و کتوبا ) بخشی از اموال مهم آنان بشمار می رفته که بعنوان میراث اجدادی هنگام سفر همراه خود می بردند، بعبارتی همه دین های باستانی تعلقات شان بناهای آجری و سنگی بوده، یهودیان که به تبعید رفته بودند تنها کلمات را در قالب تورات شفاهی داشتند و هر جا که کوچ می کردند آن دستنوشته ها را با خود می بردند .

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

پس از شکل گیری کنیساها در شهرها و گسترش آن در محله های یهودی نشین ابتدا لازم بود، برای انجام دادن فرایض مذهبی بویژه در روزهای شبات یک الی دو سفر توراه در آن کنیسا قرار داده شود . اغلب مراجعه کنندگان کلاه و صیصیت (شال مخصوص) خودشان را بهمراه داشتند و تعدادی محدود دارای صیدور (کتاب دعا) بودند . پس از صنعت چاپ این فرصت فراهم شد تا تعداد بیشتری بتوانند شخصا برای خودشان صیدور و کتاب تورات را تهیه کنند . با گذشت زمان کتب دیگر مذهبی هم چاپ گردید. از آنجائیکه داشتن همه کتاب های مذهبی و تفاسیر علمای یهود برای یک نفر مقدور نبود، لذا کنیساها برای مراجعه کنندگان خود اقدام به تهیه و قرار دادن کتب لازمه نمودند. امروز کنیساها با داشتن مجموعه ای از کتابهای مذهبی بعنوان یک مرکز فرهنگی و مذهبی، همانند یک کتابخانه کوچک در خدمت جامعه یهودی هستند .

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

با توجه به اینکه معمولا تاسیس و گسترش مکانهای مذهبی و فرهنگی ادیان الهی در طول تاریخ در ایران بهویژه در زمان سلسله پهلوی اول و دوم (1357-1304 خورشیدی) به تدریج و در چندین مرحله به وقوع پیوسته است. تاسیس اولیه کتابخانه مربوط به دبستان و دبیرستان کوروش در سال 1337 خورشیدی به یادبود زنده یاد “مهرانگیز نوع پرست” (متولد کرمانشاه و دانشجوی ممتاز دانشکده داروسازی دانشگاه تهران) و به همت پدر و مادر داغدار آن مرحوم “منور” و “یعقوب نوع پرست” انجام شده است.

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

تاسیس کتابخانه مرکزی کلیمان ایران از آرزوهای طبقه تحصیل کرده جامعه و هدفی بزرگ بشمار می رفت . از این رو تحقق بخشیدن به آن، امری ضروری به نظر می رسید. از یکسو پیشرفت علم و دانش و اختراعات هر روز سرعت بیشتری بخود می گرفت و از سوی دیگر علاقمندان و جوانان یهودی برای تبادل اطلاعات علمی وهنری و مراجعه به مدارک دینی فرهنگ یهود فاقد یک مرکز فرهنگی بزرگ بودند . ضمن آنکه بسیاری از هموطنان غیر یهودی و دانشجویان اهل تحقیق و مطالعه برای دسترسی به منابع مربوط به دین و فرهنگ یهود اغلب به دبیرخانه انجمن کلیمیان مراجعه می نمودند، زیرا کتاب های مرجع و متون مستند فرهنگی در دسترس نبود . اگر چه بعضی مدارس و دیگر سازمان ها مثل سازمان دانشجویان، خانه جوانان، انجمن فرهنگی هنری ودیگران نیز کتابخانه های کوچکی داشتند، که گویا آنطوری که باید و شاید جوابگو نبود .

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

اولین اقدام در این راستای یافتن محلی مناسب برای تأسیس کتابخانه مرکزی بود، ابتدا نقاط مختلف تهران که انجمن کلیمیان ملک مناسبی داشت مورد مطالعه قرار گرفت و با وجود اینکه پیشنهاد می شد این کتابخانه در شمال شهر تهران تأسیس شود، هیچ مکانی بهتر از محل مدارس کوروش که کنیسای کوروش هم در آن قرار داشت انتخاب نشد ، با توجه به این که تقریبأ تمام نهاد های فرهنگی مربوط به اقلیت های دینی در همین حدود یعنی خیابان سی تیر ( قوام السلطنه ) وشیخ هادی قرار داشت از این رو ایجاد کتابخانه مرکزی یهودیان هم در این محل مناسب تر از هر جای دیگر به نظر می رسید .

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

Library and Museum of Cultural Heritage of Tehran Kalimiyan Association spring 2018

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

اواخر سال 1369 خورشیدی ، طرح تأسیس یک کتابخانه بزرگ جهت استفاده دانشآموزان، جوانان و افراد علاقمند به کتاب و کتابخوانی رسما مطرح و مورد تصویب هیئت مدیره انجمن کلیمیان واقع گردید و در آذر ماه سال 1371 کتابخانه انجمن تاسیس شد . از سال 1373 خورشیدی، جهت توسعه دادن فضای کتابخانه، تعمیرات در ضلع جنوبی مجتمع آموزشی کوروش آغاز شد . ابتدا دیوار بین کلاس ها بر داشته شد وسالن بزرگی برای مخزن کتابخانه وسالن مطالعه به وجود آمد، انجمن کلیمیان تهران کلیه هزینه بازسازی محل کتابخانه را تأمین کرد ودر اجرای این پروژه بزرگ (کتابخانه مرکزی) تلاش فراوان نمود . که نهایتاً در 11 تیرماه 1375 به همت هارون یشایایی این کتابخانه در طبقه دوم ساختمان مدرسه کوروش افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت. در حال حاضر این کتابخانه با بیش از 50000 عنوان کتاب در زمینههای مختلف نه تنها در خدمت جامعهی کلیمی تهران قرار دارد، بلکه مورد استفاده بسیاری دیگر از محققین و دانشجویان تاریخ و فرهنگ یهود می باشد .

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

اقدام بعدی تهیه و جمع آوری کتاب ها از دیگر سازمان های یهودی بود که به جز کتاب های موجود در کتابخانه گنج دانش کتب دیگر ارزش انتقال به کتابخانه مرکزی را نداشت، دیری نپائید تلاش برای خرید کتب مناسب آغاز شد و در همین راستای ضمن همکاری با بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، فرهنگستان زبان وادبیات فارسی، مجموعه کتابخانه های ملک وکتابخانه ملی ایران، تنی چند از اعضای انجمن توانستند با راهکارهای درست و امروزی برای راه اندازی و بهره برداری از کتابخانه مدرن آشنا شوند .

کتابخانه و موزه میراث فرهنگی انجمن کلیمیان تهران بهار 2018

در تیر ماه 1375 خورشیدی (1995 میلادی) بزرگترین کتابخانه مرکزی کلیمیان ایران افتتاح شد . دو دختر جوان یهودی “مژگان کوچک زاده” و خواهرش “شعله کوچک زاده” با تلاشی شبا نه روزی کتاب ها را در قفسه های مربوط جا می دادند و مقدمات ورود آنها را به سیستم کامپیوتر فراهم می کردند. “اسحق کهن صدق” مدیریت اجرائی کتابخانه و “رحمن دلرحیم” مسئول قسمت کتب دینی و فرهنگی یهود را به عهده گرفتند و”هارون یشایایی” رئیس وقت انجمن کلیمیان تهران مسئوول ارتباط با نهادها واشخاص مختلف برای تأمین وتکمیل کتاب ها وبهره برداری از کتابخانه شد، در طی این سال ها با تلاش فراوان مهرنوش آسیابان، الیزا عبدیان، مرحوم ایرج عمرانی، و لیندا لوی شوقی همچنان کتابخانه فعال نگاه داشته شد .
نیز همچنین در ارتباط با دوستان یهودی در کشور های مختلف سعی شد کتاب های مرجع یهودی را تا آنجا که ممکن بود به زبان عبری – انگلیسی –فرانسه – فارسی و نوشته های «فارسیهود» فراهم شود که مورد استفاده اهل تحقیق و دانشجویان بوده و هست
منابع مورد استفاده :
گزارش یک دوران : هارون یشایایی
مجله بینا