ملا یوسف دیلمانی

یوسف دیلمانی در سال 1280 خورشیدی (1901 میلادی) در یک خانواده متدین یهودی در شهر مشهد پا به عرصه وجود نهاد. پدرش اسحاق دیلمانی، شخصیتی که واقعه الله دادی را تجربه کرده بود و مانند دیگر یهودیان انویسی، تعصب در اعتقادات و حفظ آئین و رسوم یهودیت به ویژه در خانواده بسیار مهم و مورد تأکید وی بود.
یوسف دیلمانی تحصیلات ابتدایی را در خردسالی از سن هفت سالگی در مدرسه کمالیه و سپس طی دو سال آموزش زبان فارسی و عربی را در مدرسه ادب مشهد به پایان رسانید. با وجود آنکه، در آن دوران امکانات تحصیلی به ویژه برای یهودیان یا بسیار محدود بود و یا اصلاً وجود نداشت. او در اوقات فراغت و یا در تابستان ها که مدارس تعطیل بود در خانه در محضر پدرش اسحاق دیلمانی و نیز نزد ملاهای وقت جامعه مشهدی، شروع به آموختن زبان عبری و شریعت دین یهود نمود.
دیری نپایید هنگام بلوغ، در مدت کوتاهی توانست تفسیر توراه، میشنا و گمارا را بخوبی بیاموزد و سپس درخدمت ملا اوراهام یزدی دیگر مدارج عالیه علوم دینی و آموختن شحیطا را فراگرفت.
ملا یوسف دیلمانی در سال 1298 خورشیدی (1919 میلادی) در سن هجده سالگی با همسرش استر از خانواده حکیمیان در شهر مرو ازدواج نمود، ماحصل این پیوند چهار پسر و دو دختر می باشد.
فعالیت های فرهنگی ملا یوسف دیلمانی در سنین جوانی با تدریس زبان عبری به فرزندان جامعه یهودی مشهد آغاز گردید. موفقیت روزافزون وی در این راستا به حدی رسید که مجبور شد برای جوابگویی به دیگر دانش آموزان که طالب فراگیری دروس عبری بودند و نیز روز به روز هم به تعداد آنان اضافه می گردید، باعث گردید در سال 1324 خورشیدی با همیاری جمعی از خیراندیشان جامعه مشهدی به ویژه نورالله دَردرِس، مدرسه ای را تأسیس نماید.
یوسف دیلمانی، تدریجاً کلاس های مکتب خود را به پنج کلاس عبری (تلمود توراه) و نیز چهار کلاس فارسی توسعه داد، اگر چه وی مایل بود، دوران ابتدایی را بطور کامل ایجاد نماید ولی به دلیل بودن بعضی از مشکلات، وزارت آموزش و پرورش اجازه تدریس بالاتر از کلاس چهارم را به وی نداد.
ملا یوسف دیلمانی علاوه بر تدریس در مدرسه (میدراش) عصرها در ساعات فراغت و نیز همچنین در تابستان ها هنگامی که مدارس تعطیل بود. اقدام به تشکیل کلاس هایی جهت آموزش تنخ (توراه، نوئیم و کتوبیم)، نحوه بستن تفلین و آموزش شحیطا به ویژه آموزش شحیطای جماعتی نمود.
رفائل پتای در کتاب «توسعه فرهنگ و تربیت» این چنین اشاره نموده است
در دهه 1930، ملا یوسف دیلمانی در رأس میدراش مشهد قرار گرفت و از جانب برادرش موسی دیلمانی در این راستا به او کمک هایی انجام می گرفت. کلاس های تلمود توراه در دو اطاق در طبقه دوم یکی از خانه های محله عیدگاه تشکیل می شد. در کلاس های دیگر، محصلین بزرگتر که آموزش ابتدایی را به پایان رسانیده بودند مشغول تحصیل می شدند. کلاس ها از ساعت 8 صبح الی 12 ظهر، از ساعت 1 الی 4 بعدازظهرتشکیل می شد، ضمن آنکه یکساعت فاصله 12 تا 1 بعدازظهر هم اختصاص به وقت ناهار داده بودند.
عشق خدمت و تدریس به جامعه یهودیان مشهدی در وجود ملا یوسف دیلمانی به حدی گسترده بود که بدون هیچ چشم داشتی داوطلبانه به ویژه در امر معلمی، اغلب بطور رایگان تدریس می کرد و همیشه بر این باور بود این عمل جزء وظایفش می باشد.
ناگفته نماند از طرف انجمن مبلغی ناچیز (بیست تومان) به عنوان حقوق ماهیانه به وی پرداخت می گردید. که حتی پاسخگویی مخارج زندگانی وی نبود. لذا تنی چند از تجار قماش در جهت بهبود بخشیدن به وضع مالی ملا یوسف دیلمانی در مقطع تجارت پارچه با وی شراکت نمودند، اما با تمام سعی و تلاشی که انجام داد نتوانست در این امر توفیقی کسب کند و پس از شش ماه، مجدداً تمام وقت به کار تدریس مشغول شد .
پس از وقایع پسح در سال 1325 خورشیدی (1946 میلادی) جمع کثیری از یهودیان مشهد به تدریج مشهد را ترک کردند. ضمن آنکه در سال 1948 پس از استقلال کشور اسرائیل موج مهاجرت یهودیان از مشهد به تهران و از تهران به اسرائیل سرعت بیشتری به خود گرفت و تقریباً مشهد از وجود شهروندان یهودی خالی شد و همین امر باعث گردید، از تعداد دانش آموزان تلمود توراه ملا یوسف بیش از پیش کاسته شود.
از این رو ملا یوسف در اوایل دهد 1950 اجباراً تن به مهاجرت داد و راهی تهران شد ابتدا در کنیسای عزیزخان که در آن دوران یگانه کنیسای مشهدی به شمار می رفت کلاس های تلمود توراه را تشکیل داد و مشغول تدریس شد، بعدها با تأسیس کنیساهای عبدالله زاده و لیویان، کلاس های تلمود توراه را هم در این کنیساها دائر نمود و به تدریس علم فقه و شرعیات یهود پرداخت.
پس از سکونت در تهران، استاد ملا یوسف دیلمانی به عنوان معلم عبری در استخدام مؤسسه فرهنگی اوتصر هتورای تهران درآمد. او سال ها در اکثر مدارس کلیمیان تهران به ویژه در مدارس کوروش پسران و دختران، و نیز در مدرسه روحی شاد (دروازه دولت) مشغول به تدریس بود .
به پاس خدمات ارزنده ای که ملا یوسف دیلمانی در طی پنجاه سال متحمل شده بود، با همت موسی نصرالهیان یکی از رهبران وقت جامعه و پسر ارشدشان صمد آقا دیلمانی و دیگر خیراندیشان مشهدی، برای خرید یک منزل جهت سکونت وی در تهران به ایشان کمک های مادی صورت گرفت.
حسن رفتار و احترام نهادن به دانش آموزان، تدریس با عطوفت و مهربانی، از خصوصیات بارز ملا یوسف دیلمانی به شمار می رفت. وی دانش آموزان را مانند فرزندان خود عزیز می داشت و هرگز برای تعلیم و تربیت آنان از توبیخ کردن و تنبیه نمودن (فلک کردن) که در آن دوران رواج داشت استفاده نکرد.
استاد ملا یوسف دیلمانی بیش از نیم قرن از عمر شریف خودش را همچون چراغی تابناک صرف تدریس زبان عبری، علوم مذهبی یهود، ترویج توراه، مشنا و نیز تعلیم و تربیت سه نسل از فرزندان جامعه یهودی ایران به ویژه نو نهالان و جوانان نموده است.
امروز بسیاری از خزانیم مشهدی که در محضر وی تعلیم دیده اند، مقام خود را مرهون این بزرگ عالم صدیق و نیک اندیش می دانند.
استاد ملا یوسف دیلمانی در ششم سیوان روز اول شاووعوت برابر با 1364 خورشیدی در سن 84 سالگی در تهران چشم از جهان فروبست.