یهودی منوهین

یهودی منوهین عنوان‌دار بهترین نوازنده برجسته ویولن و رهبر ارکستر در قرن بیستم. او چهره‌ای انسان‌دوست و انسان‌مدار بود و شهرت به‌سزایی در فعالیت‌های بشر دوستانه داشته.

یهودی منوهین در خانواده‌ یهودی-بلاروسی در بیست و دوم آوریل 1916 میلادی در شهر نیویورک پا به عرصه وجود نهاد (او بعدها تبعه سوئیس شد و تابعیت بریتانیا را نیز پذیرفت). پدرش مشه منوهين يكي از يهوديان سرشناس روسیه بود که بعد از انقلاب روسیه در در اوایل قرن بیستم به انگلستان مهاجرت کرد. او يك يهودي معتقد و پايبند به اصول بود. بعد از كنگره اول صهيونيست‌ها در سوئيس در سال 1897 فعاليت آشكار و دامنه‌داري عليه جزب نوبنیاد صهيونيست آغاز كرد و به هيچ وجه پا پس نكشيد و تا پايان عمر به اصول اعتقادي ديني انساني خود وفادار ماند. در وفاداري او به يهوديت نقل كرده‌اند كه:

همراه همسر و پسر خردسالش كه هنوز براي او شناسنامه نگرفته بودند به شهر لندن رفتند و در جستجوي آپارتماني براي اقامت خود مي‌گشتند بالاخره محلي را براي سكونت انتخاب كردند، اما در موقع نوشتن پرسشنامه صاحب خانه متوجه شد كه خانواده منوهين يهودي هستند. براي اينكه منتي بر آنها گذاشته باشد گفت: «نمي‌دانستم شما يهودي هستيد. قيافه شما مثل ساير يهودي‌ها نيست.» موشه منوهين برآشفت و به همسرش گفت نام فرزندمان را يهودي مي‌گذاريم تا كسي در يهودي بودن او شك نكند و همين كار را كرد.

یهودی منوهین سه سال بیش نداشت که به آموختن ویولن پرداخت. او درس‌های اولیه ویولن را از “زیگموند آنکر” می‌آموزد و پس از مدتی نزد “لوییس پرزینگر” به یادگیری ویولن ادامه می‌دهد، به‌طوری که در هفت سالگی اولین کنسرت خود را با همکاری ارکستر سمفونیک سانفرانسیسکو اجرا نمود و همه حاضران را مات مبهوت خود کرد. آلبرت انیشتین که در کنسرت حضور داشته، او را به آغوش گرفته می‌گوید، اکنون می‌دانم که حتما خدایی در ملکوت وجود دارد. در ده سالگی با موفقیت در سالن «کارنگی هالِ» نیویورک ساز نواخت و در سیزده سالگی به‌عنوان تکنواز ویولن همراه با ارکستر فیلارمونیک برلین به رهبری برونو والتر کنسرتوهایی از بتهوون، برامس و باخ را اجرا کرد.

منوهین با وجود شهرت فراوان شخصیتی بشر دوست و انسانی نیکوکار بود. در جریان جنگ جهانی منوهین بیشتر از پانصد کنسرت برای نیروهای متفقین اجرا کرد. وی پس از آزادسازی «اردوگاه مرگ برگر بلزن» به‌همراه بنجامین بیتن برای اسیران جان به در برده از آن اردوگاه، کنسرت خیریه اجرا کرد.

پس از پایان جنگ در کنسرتی به ‌رهبری ویلهام فورت ونگار در برلین شرکت کرد و بدین‌ترتیب نخستین نوازنده یهودی شد که در آلمان کنسرت برگزار نمود.

در سال ۱۹۵۲ راهی هند شد. پس از اجرای یک سری کنسرت، در چند شهر هندوستان  همه درآمد آن را صرف امور خیریه کرد. وی در سال ۱۹۶۰ جایزه صلح نهرو را دریافت کرد.

او سال‌های عمر خود را بیش از هر چیز وقفِ آموزش و حمایت از کودکان و نوجوانان مستعد موسیقی کرد. در سال ۱۹۶۳ یک مدرسه شبانه‌روزی برای آموزش موسیقی در حومه لندن تاسیس کرد که برخی از بزرگترین نوازندگان ارکسترهای بزرگ جهان در این مدرسه پرورش یافته‌اند. یهودی منوهین در کارنامه فعالیت‌های هنری خود (از انجایی‌که فردی بسیار پرانرژی بود) به‌طور متوسط سالی صدو بیست کنسرت اجرا می‌کرد، ضمن آنکه در کنار فعالیت هنری هیچ‌گاه از خدمات اجتماعی نیز باز نایستاد. او  در کنار نوازندگی ویولن، آموزش موسیقی، رهبری ارکستر را نیز به عهده داشت.

دو جشنواره بزرگ موسیقیِ «گشتاد» و «بث» در انگلستان در سال ۱۹۷۷ به دست او تأسیس شد و آکادمی بین‌المللی نوازندگان جوان سازهای زهی در «گشتاد» به دست یهودی منوهین بنیاد نهاده شد. وی همان سال نیز آکادمی نوازندگان زهی را در سوئیس تاسیس نمود. با اینکه منوهین به نسل گذشته نوازندگان تعلق دارد، اما فعالیت او هیچ‌گاه به عرصه موسیقی کلاسیک محدود نشد. او در کنار اجرای آثار سنگین و بزرگ موسیقی، همراه با استیفان گرایلی موسیقی جاز اجرا می‌کرد و در کنار راوی شانکار آهنگ‌های عرفانیِ شرقی می‌نواخت. او یکی از هنرمندانی بود که ریشه‌های سنتی موسیقی را کنار گذاشت و به همراه سیتاریست برجسته هندوستان راوی شانکار آثار جدیدی را به دنیای موسیقی معرفی کرد.

منوهین با توجه به محبوبیتی که به‌دست آورده بود هر از گاهی در عرصه‌های مذهبی، اجتماعی و محیط‌زیستی نیز فعالیت می‌کرد و در کنار موسیقی، ید طولایی در نویسندگی داشت و چیزی بیشتر از چهار کتاب مهم تالیف نمود.  در سال ۱۹۸۰ منوهین کتاب راهنماهای موسیقی را نوشت که مجموعه‌ای از نوشته‌هایی بود که خودش طی سال‌ها به رشته تحریر درآورده بود. منوهین از سال ۱۹۹۰ نخستین رهبر ارکستر آسیایی بود که در سراسر آسیا، از جمله ژاپن، تایوان، سنگاپور و هنگ کنگ به همراه جولیان وبر با همراهی گروهی از نوازندگان با استعداد جوان برای اجرای کنسرت به سراسر آسیا سفر نمود. وی همواره از تعدادی ویلون‌های قدیمی و معروف استفاده می‌کرد که مسلماً مشهورترین آنها لرد « لرد ویلتون گارنریسوس» ساخت ۱۷۴۲ میلادی بود.

یهودی منوهین در طول زندگی پرثمر خود چندین جایزه صلح و همچنین نشان «شوالیه» و لقب «لرد» را از الیزابت دوم دریافت کرد. در ۱۹۹۲ به‌عنوان سفیر حسن نیت یونسکو انتخاب گردید و بیش از بیست و هفت دانشگاه جهان به یهودی منوهین دکترای افتخاری اعطا نمودند. به عبارتی منوهین، شهروند همه جهان بود، کسی که با فرهنگ و بصیرتش، هم‌دردی عمیق تمام انسان‌ها از هر کیش و هر رنگ را با خود به همراه داشت.

در سال ۱۹۹۰ منوهین جایزه معتبر گرگ را از دولت اسرائیل دریافت کرد و در کنست اسرائیل یک سخنرانی انجام داد و طی صحبتش از ادامه اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل انتقاد کرد.

یهودی منوهین در طی زندگی‌اش دوبار ازدواج کرد. اولین ازدواجش در سال 1937 با نولا نیکلاس دختر یک صنعتگر استرالیایی بود که حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های کورو و زامرا بوده. پس از جدایی باز در سال 1947 با بالرین و هنرپیشه بریتانیایی دایانا گولد ازدواج کرد که مادرش اولین سوآرت پیانیست بود و ناپدریش دریاسالار سسیل هارکورت بود. حاصل این ازدواج دو فرزند بود که اولین آن اندکی پس از تولد در گذشت..

این نابغه فراموش نشدنی موسیقی روز جمعه ۱۲ مارس ۱۹۹۹ (۲۱ اسفند ۱۳۷۷) در هشتاد و دو سالگی بر اثر حمله قلبی در یکی از بیمارستان‌های برلین درگذشت. مرگ یهودی منوهین، به‌عنوان یکی از بزرگترین چهره‌های شاخص هنر و فرهنگ قرن بیستم جهان، حتی محافل سیاسی را تحت تأثیر قرار داد و رهبران جهان را نیز به اظهار نظر وا داشت. ژاك شيراك رئيس جمهور فرانسه نيز از منوهين به عنوان يكي از بزرگترين نوازندگان ويولون در قرن حاضر كه شخصيتش حتي از جهان موسيقي هم فراتر رفته است ياد كرد و دربارة او گفت: «با فقدان او روشنايي‌ها به خاموشي گرایيدند و روشنايي قلب‌هاي ما نيز رو به افول نهاد.»

 یهودی منوهین –  ۲۲  آوریل ۱۹۱۶ –۱۲ مارس ۱۹۹۹ میلادی