شفا بخشی در یهود

«متبارک هستی، تو ای خدای شفادهنده‌ی بیماران …»
این یکی از دعاهایی است که یهودیان در نمازهای سه‌گانه خود در روز بر زبان جاری می‌سازند. اعتقاد یهودیت درباره‌ی شفای بیماری‌ها توسط خدا به کرات در تورات، عهدعتیق و تلمود ذکر شده‌است، ضمن آن‌که لزوم مراجعه به پزشک و توجه به سلامت جسم نیز مورد تاکید همین منابع قراردارد.
با استناد به آیه‌ای از تورات که می‌گوید «از جان خود مواظبت کنید» ملاحظه می‌شود که خداوند ، همان قدر که انسان را برای رستگاری دو جهان به مراقبت از امور روحانی توصیه می کند بر مراقبت جسمانی نیز تاکید دارد. در تلمود هم از زبان دانشمندان و متفکران یهود، پندهای بسیاری در زمینه رعایت بهداشتی و مراقبت از جسم به چشم می خورد مانند «پاکی بدن سبب طهارت روح می شود» زیرا یک روح سالم در جسمی تندرست می تواند احکام الهی و اعمال خیر را انجام دهد. به جهت همین دیدگاه است که علم پزشکی در دین یهود مقام شامخی می یابد، تا حدی که در تلمود (رساله سنهدرین 17 ب) آمده است «فرد عاقل نباید در شهری که پزشک ندارد زندگی کند». به موازات این نگرش، اعتقاد به نقش خالق در سلامتی انسان همواره در یهودیت پررنگ بوده ‌است.

از جمله نمونه‌های اشاره به تسلط خداوند بر سلامتی انسان چنین است:
هنگامی‌که حضرت ابراهیم به مصر رفت و فرعون قصد تصاحب همسر او را داشت، « خداوند فرعون و اهل خانه‌ی او را به سبب سارَی، زوجه ابراهیم، به بلایای سخت مبتلا ساخت» (تورات، سفر پیدایش، فصل 12).
در سرود پایانی تورات خداوند خود را چنین معرفی می‌نماید: «اکنون ببینید که من هستم … که می‌میرانم و زنده می‌کنم، مجروح می‌کنم و شفا می‌دهم» (سفر تثنیه، 32)

قدرت دعا نیز در احیای سلامتی بسیار مهم شمرده می‌شود:
در واقعه‌ای مجدد، هنگامی‌که حضرت ابراهیم به سرزمین جرار نقل مکان کرد، ابی‌ملک، پادشاه جرار، قصد تعرض به همسر آن حضرت را داشت و پس از آن‌که از قصد خود منصرف شد، «ابراهیم نزد خدا دعا کرد و خدا ابی‌ملک و زوجه او و کنیزانش را شفا بخشید، تا اولاد بهم رسانیدند. زیرا خداوند، رحم‌های تمام اهل بیت ابی‌ملک را بخاطر سارَی، زوجه ابراهیم، بسته بود» (سفر پیدایش، فصل 20)
در مورد حضرت اسحاق نیز که همسرش در ابتدا نازا بود چنین آمده‌است که «اسحاق برای زوجه خود چون که نازاد بود نزد خداوند دعا کرد. و خداوند او را مستجاب فرمود و زوجه‌اش ریوقا آبستن شد» (سفر پیدایش، فصل 25)
هنگامی که مریم، خواهر حضرت موسی به بیماری مبتلا شده‌بود، «موسی نزد خداوند استغاثه کرد و گفت ای خدا او را شفا بده» و مریم ازبیماری‌اش رهایی یافت. (سفر اعداد، فصل 12)
در زمان ایلیای نبی، فرزند زنی مومنه در اثر بیماری جان سپرد و آن زن به ایلیا پناه برد و آن نبی «وی را گفت پسرت را به من بده. پس او را گرفته … نزد خداوند استغاثه نموده و گفت: ای خدای خالق من، مسئلت دارم که جان این پسر به وی بازگردد. و خداوند تقاضای ایلیا را اجابت نمود و جان پسر به وی بازگشت و زنده شد» (سفر اول پادشاهان، فصل 17)

در بسیاری از موارد، شفا و سلامتی، پاداش سلوک در راه خدا دانسته شده‌ا‌ست:
«خدای خود را عبادت کنید تا نان و آب تو را برکت داده و بیماری‌ها را از میان تو دور سازد، در سرزمینت سقط کننده و نازاد نخواهد بود و شماره روزهای عمرت کامل خواهد شد» (سفر خروج، فصل 23)
«پس اگر این احکام را بشنوید و آنها را نگاه داشته و بجای آورید، آنگاه خدای خالقت … هر بیماری را از تو دور خواهد کرد و هیچکدام از مرض‌های بد سرزمین مصر را که می‌شناسی بر تو عارض نخواهد گردانید» (سفر تثنیه، فصل 7)

گاه وجود یا فقدان سلامت جسمانی، آزمایش الهی به شمار می‌رود و از انسان انتظار می‌رود که در هر حال، وفاداری خود را به ارزش‌های دینی و الهی حفظ نماید:
در کتاب ایوب، رنج و امراض جسمانی، به مثابه آزمایشی از سوی خداوند اعلام شده‌است. ایوب که فردی کامل و پارسا بود، برای اثبات این‌که وفاداری‌اش به خداوند تنها از ایمان او سرچشمه می‌گیرد و نه بخاطر رفاه مادی و سلامت جسمانی، برای مدتی همه چیز از جمله سلامتی‌اش را از دست می‌دهد و با پایداری بر ایمان خود، دوباره سلامتی خود را بازمی‌یابد.
علاوه بر موارد یاد شده، در بسیاری از منابع دینی یهود، ارتکاب گناهان، عاملی برای بروز بیماری شناخته‌شده و انجام توبه کامل، موجب بازگشت سلامتی عنوان می‌شود. اشعیای نبی در این زمینه می‌گوید: «دست خداوند کوتاه نیست تا نرهاند و گوش او نیز سنگین نیست که نشنود، بلکه خطاهایتان بین شما و خدای شما حایل شده است و گناهان شما روی او را از شما پوشانیده است تا نشنود» (اشعیا، فصل 59)
به همین جهت موسی بن میمون، فقیه بزرگ یهود، که خود نیز یک پزشک بود، با استناد به همین آیه، یک علت بیماری را دوری از خدا، و توبه را عاملی برای بازگشت سلامتی به بدن می‌داند. به عبارت دیگر، وی تلاش انسانی در بکار گیری علم طب برای بهبود انسان جایز می‌داند و خود نیز در این زمینه تلاش می‌نماید، اما در عین حال اعمال انسان را نیز از لحاظ معنوی در حفظ سلامتی بسیار موثر می‌شمارد.

مهندس آرش آبایی