مزوزا

“بشنو ای اسرائیل خداوند، خدای ما یکتاست”
“متبارک باد نام پرجلال سلطنتش از ازل تا ابد”
“خدایت را با تمامی دل و جان و تمامی قدرتت دوست بدار”
“و این سخنان را که اکنون امر مینمایم در قلبت جای ده”
“آنها را به فرزندانت تعلیم ده و همواره درباره آنها صحبت کن”
“چه هنگامی که در خانه نشسته ای و چه زمانی که در راه هستی، بهنگام خوابیدن و برخاستنت”
“آنها را بعنوان علامت بر دستت ببند و بعنوان نشانه بین چشمانت بگذار”
“آنها را بر قائمه در خانه و دروازه ات بنویس”

متن فوق یکی از دستورات صریح خداوند در کتاب مقدس (تورات سفر دواریم پاراشای وائتخنن و عقو ) میباشد که پس از خروج قوم بنی اسرائیل از مصر و طی اقامتشان در بیابان سینا در بیش از سه هزار و سیصد سال قبل با نمادی در قالب “مزوزا” به آنان تسلیم گردید و از همان آغاز یهودیان ملزم به اجرای آن شدند.
واژه مزوزا در فرهنگ لغات یهود، طوماری است از پوست حیوان حلال گوشت که بر روی آن دو پاراشای اول شمع ایسرائل و همچنین نام اعظم خداوند با مرکبی مخصوص توسط یک خطاط متعهد و متبحر آشنا به این امر یعنی سوفر نوشته میشود.
ریشه لغت مزوزا از کلمه “لذوز” به معنای رفت و آمد و عبور نمودن گرفته شده است. (ریشه دیگر مزوزا و هم وزن آن کلمه “تزوزا” به معنای حرکت نمودن میباشد). در دیگر کتب مقدس یهود تفاسیر و تعابیر دیگری هم در این باب بیان شده است که یکی از مهمترین آن معنا فرق نهادن و جدانمودن و دیگری بدور نگاهداشتن مرگ (نابود کننده) میباشد.
از دیدگاه کبالیست ها ارزش عددی کلمه مزوزا برابر است با 65 (40+7+6+7+5) که معادل آن کلمه ادونای به معنای آقا و سرور یکی از 72 اسامی خداوند میباشد.

باید اذعان نمود مزوزا یکی از مهمترین و اساسی ترین اصول فرهنگی دینی و نیز نمادیست از اعتقادات و ایمان هر فرد یهودی به ذات احدیت و بعنوان یک وظیفه شرعی حفظ و اجرای آن امری لازم است.
یهودیان بر این باورند که وجود مزوزا بر ستون در خانه هایشان نشانه ای است از اصالت، آگاهی و غرور از یهودی بودن با نصب آن قداست و طهارتی خاص را در محیط خانواده خویش به ارمغان خواهند آورد. از دیرباز این احساس وجود داشته که همیشه بدین وسیله مورد عنایت و حمایت قادر مطلق قرار خواهند گرفت.
کبالیست ها براین باورند که مزوزا مظهر فرق نهادن و جدا نمودن پاکی ها از ناپاکی هاست و با نصب مزوزا بر در خانه یا محل کار هر فرد یهودی در این دنیای پرتلاطم و بی ثبات میتواند یادآور آن باشد که انسان مقدس است و همچنین جزئی از الهیت بشمار میرود. لذا این امر باعث خواهد شد که هر فرد خودش را در مسیر پرفراز و نشیب زندگی از پلیدی ها منزه نگاهدارد و نیز هویت خویش را که همانا یکتاپرستی است، حفظ نماید.
بعبارتی دیگر مزوزا کمک میکند نه تنها محل سکنای یهودیان پاک و مقدس باقی ماند بلکه باعث آن خواهد بود که انسان ملزم شود این پاکی و قداست را در نهاد خویش ساکن نماید و از هر گونه ارتکاب به اعمال زشت و پلید دور بماند و همچنین حس پرهیزکاری در شخص بیدار و تقویت گردد. زیرا خداوند به انسان حق انتخاب اعطا نموده است و نیز این قدرت را به او داده است که از خودش حراست نماید و حتی در سرنوشت خویش تاثیرگذار باشد.
اولین بار این حراست و حمایت الهی را قوم بنی اسرائیل در مصر هنگام وارد آمدن آحرین ضربت بر مصریان تحربه نمود (سفر شموت پاراشای بو). حضرت موسی تمام بزرگان اسرائیل را صدا نموده و به آنها گفت: “قوچی جهت قربانی نمودن را از گله خود بیرون بکشند و یا آن را خریداری کنید و بعنوان قربانی پسح ذبح نمائید. دسته ای ژرفا بگیرید و در خون آن که داخل لگن است فرو برده و آنرا به سردر و دو باهو بمالید و شما هیچکدام از در خانه خود تا بامداد بیرون نروید خداوند برای ضربت زدن بر مصریها عبور خواهد نمود و آن خون را بالای سردر ورودی آن دوباهو مشاهده خواهد کرد. پس خداوند از روی آن درگاه گذر خواهد نمود و اجازه نخواهد داد که آن نابودکننده (مرگ) برای کشتن به خانه های شما وارد شود. این واقعه را بعنوان قانون برای خود و برای فرزندان خود تا ابد مراعات نمائید.
مفهوم دیگری از این حفاظت الهی را میتوان در مزامیر داوود در بخش انتهای شیرهملوت بدین گونه ملاحظه نمود. در روز آفتاب تو را اذیت نکند و هنگام شب ماه تو را آزار نرساند، او تو را از هرگونه بدی حراست کند، خداوند جان تو را حفاظت نماید و دخول و خروج تو را از حال تا ابد محافظت فرماید( زبور 121).

همانطوری که قبلا اشاره گردید، شخص سوفر موظف است پاراشای شمع ایسرائل را روی پوست موردنظر (تکه ای از پوست حیوان حلال گوشت) بنویسد سپس از طرف چپ به راست بصورت استوانه ای آنرا می پیچد و در پشت آن نام خداوند را بصورت شدای خواهد نوشت. کلمه شدای به معنای (لطف خداوند نگهدار درهایی است که بسوی هر فرد یهودی باز میشود) یا بعبارتی بهنگام خروج یا دخول به هر مکانی که مزوزا بر آن نصب است، شخص میتواند یگانگی وجود خداوند را در نهاد خویش لمس نماید. کلمه شدای مانند دیگر کلمات در فرهنگ عرفان یهود دارای ارزش عددی و تعبیر خاص خویش است و آن برابر است با 314 (300+4+10) که پس از تقسیم بر عدد 100 حاصلش 3/14 خواهد بود که میتواند یادآور عدد (پی) باشد عددی که قرنها در ریاضیات جهت محاسبه نمودن سطوح، پیرامون و حجم استوانه، دایره، کره و دیگر شکلهای هندسی مورد استفاده بشر قرار میگیرد.
نکاتی مهم در مورد نحوه استفاده و حفظ و حراست از مزوزا:
از آنجایی که رطوبت و خشکی هوا، آفتاب، باد و باران میتواند طی گذشت زمان صدماتی بر مزوزا وارد سازد و آنرا از قداست خارج و بی ارزش نماید. لذا برای محافظت آن در مقابل عوامل طبیعی از دیرباز آنرا داخل محفظه ای از جنس چوب یا فلز و اخیرا هم در محفظه چینی یا پلاستیک قرار میدهند که معمولا بر روی آنها حرف شدای تزئین شده است.
باید توجه داشت هریک از لغات مزوزا باید کامل باشد و هیچگونه ریختگی در حروف و یا زدگی و سوراخی روی چرم آن نباید مشاهده شود. درغیر این صورت آن مزوزا بی ارزش و فاقد خاصیت حراست الهی خواهد بود.
طبق هلاخا رسم بر آن است که هر مزوزا حداقل هر هفت سال دو مرتبه توسط یک شخص وارد به این امر (ربای) کنترل شود و از قداست آن کاملا اطمینان حاصل شود.
مزوزا باید بر تمام درهای خانه یا محل کار و اتاقها نصب شود (مکان های ثابت و غیرمتحرک). محل درست آن بر ستون سمت راست در (هنگام ورود) بصورت متمایل و یا بطور عمودی نصب میشود. نصب مزوزا بطور متمایل از دیرباز در شرق مرسوم بوده و دلیل مستندی هم جهت این تمایز مشاهده نشده است. البته اشخاص محدودی بر این باوردند که این کج نصب نمودن که اغلب دارای زاویه ای بین 20 الی 25 درجه میباشد، با زاویه انحراف محور کره زمین که حدودا برابر 23/5 درجه میباشد، مطابقت دارد و همانگونه این انحراف زاویه در محور کره زمین باعث ایجاد فصول و تنظیم قوانین در طبیعت و بعبارتی تجدید حیات میباشد.
اگر ستون در ورودی را بطور فرضی به سه قسمت مساوی تقسیم نمائیم، مزوزا باید در پائین قسمت اول از بالا قرار گیرد. بعبارت دیگر بگونه ای نصب گردد که بالاترین نقطه آن به سمت داخل در قرار گرفته باشد. بدلیل مقدس بودن مزوزا از نصب آن بر سردر حمام و توالت خودداری میشود. نصب آن هم بوسیله مرد و هم زن یهودی انجام پذیر است. موقع نصب براخای زیر گفته میشود:
ברוך אתה ה” אלוקינו מלך העולם אשר קדשנו במצוותיו וציוונו לקבוע מזוזה :
“متبارک هستی تو خدا، خالق ما، پادشاه عالم که مقدس گردانیدی ما را با اوامرت و امر کردی ما را به نصب مزوزا”.
هنگام نصب چندین مزوزا فقط یک براخا کافی است. هنگام تعویض خانه یا محل کار درصورتی که مطمئن هستید بجای شما یک فرد غیریهودی ساکن خواهد شد، آن را کنترل کرده و از سالم بودن آن مطمئن شوید سپس آن را به محل جدید برده و نصب نمائید.

منابع:
باورهای اسطوره ای:یوسف ستاره شناس