هفطارا و فلسفه آن

مشه ربنو عالاو هشالوم یا حضرت موسی (ع) پس از سپردن تورای مقدس به بنه ایسرائیل فرمود که همواره در شبات و موعد ، فصلی از تورا پس از تفیلای شحریت خوانده شود و بدین گونه در شبات و موعدیم، یک پاراشا از آن را مردم کنیسا می خوانند. به گفته ای بازخوانی پاراشاهای تورا در یک سال، ارزش ویژه ای را داراست که مهمترین آن، پیشگیری از هر رخنه و شکافی میان بنه اسرائیل و کتاب مقدس تورا است. همین سبب می شود که میان خالق و مخلوق روزنه ای رخ نداده و سستی در ایمان اشخاص پدید نیاید. بازنگری احکام و قوانین الهی، مانع آن است که با گذشت زمان و فعالیتهای فراوان نیز آن فرمانها از دهان و قلب انسان فراموش شوند . با بررسی های انجام شده در کتب نوئیم، پس از آبادی بت همیقداش دوم و چیرگی یونانیان بر سرزمین یهودا و ایسرائل ، حاکم وقت فرمان داد که قرائت و آموزش تورا میان یهودیان و به ویژه در کنیسا ممنوع شود. در پی این دستور که حاکم دست نشانده سوریه اجرا می کرد، سرباززدگان آن، کشته یا شکنجه می شدند.
همین انگیزه ای شد تا دانشمندان آن دوره چاره ای بجویند؛ چنانکه در روزهای شبات و موعد به جای قرائت سفر تورا که منع شده بود، بخشی از نویئیم (رساله های انبیای پس از حضرت موسی) که موضوع آن با پاراشای تورای همان هفته پیوند داشت، خوانده شود. این فصلهای برگزیده که برابر فصلهایی از تورا بودند، “هفطارا” نام گرفتند.
با گذشت زمان و پایان فرمانروایی ستمگر و باطل شدن احکام و قوانینش ، منع قرائت تورا میان مردم هم از بین رفت و بی درنگ پس از رهایی ، خواندن آن همچون گذشته از سرگرفته شد. با اینکه دیگر منعی برای خواندن تورا وجود نداشت و خواندن هفطارا هم مرسوم شده بود، تلاوت هفطارا در کنیسا قطع نشد؛ چنانکه پس از قرائت پاراشای تورا در شبات ، موعد، روش حودش و برخی از تعنیت ها، پاراشای هفته که برگزیده کتاب انبیا بود، خوانده می شد و هر دو بخش از نظر مفهومی، دارای پیوندهایی بوده و گاه در یک راستا و مکمل هم بودند .
در بررسی پیگیری این سنت مذهبی، شماری از دانشمندان بر آنند که این فرایض مذهبی می تواند یادآور سختی‏ها و فداکاری‏های نیاکان ما برای حفظ و پاسداری فرهنگ الهی در طی تاریخ باشد.

هفطارا ، معنا و مفهوم آن

معنا و مفهوم واژه “هفطارا” را “پایان” ، “خاتمه” یا “اختتامیه” گفته اند. در گذشته رسم نبوده که موساف (نمازی که در شبات و موعد یا روش حودش پس از تورا می خوانند) را پس از شحریت قرائت کنند یا “عالِینو لِشَبیَح” را برای متن پایانی تفیلا بخوانند. از این رو، تفیلای شبات و موعد را تنها با خواندن هفطارا به پایان می رساندند که با خواندن آن ، شحریت نیز پایان می یافت . گزیده های هفطارا، گذشته از پند و ارشاد ، تسلی بخش و آرامش دهنده مردم یهودی هم بوده است.
چنانکه بیشتر گفته شد، هفطارا را از کتب نویئیم برگزیده اند که بیشتر زمینه های اجتماعی، پندآموزتو زندگی خود انبیا را داراست و موارد نامبرده، همانند پاراشایی است که در کتاب تورا آمده است. انگیزه انبیا در نگارش، این بوده که گذشته از شرح آن دوران، از یک سو هشدارهایی نسبت به گناهان بنه اسرائیل و سرانشان داده ، و از سوی دیگر، نویدها و سخنان آرام بخشی برای میصواها در رفتار مردم نسبت به هم و پیروی از قوانین تورا و اجرای آن بدهند که همه را خد.اوند فرمان داده است.