نام کتاب : همراه با فرهنگ
خاطرات : الیاس اسحقیان
پژوهشی از : گوئل کهن
تاریخ چاپ : لس آنجلس 2008
تعداد صفحات : 448 صفحه
موضوع: تاریخی
مفهوم فرهنگ را به اَشکالِ گوناگون بیان کرده اند . این پراکندگی در تعریف ، نشان از عمق و گستردگی آن مفهوم دارد . از این رو ، گرچه «فرهنگ» واژه ای عمومیت یافته است . اما نمی توان معنای آن را محدود به تعابیر ساده پندارانه کرد . زمانی که در اواخر قرن نوزدهم در کتابی به نام «فرهنگ ابتدایی» مفهوم فرهنگ برای نخستین بار در دانش انسان شناسی و مردم شناسی به کار گرفته شد ، فرهنگ ، به «مجموعه ی عقاید ، آداب ، رسوم ، استعدادها و مهارت هایی که انسان در جامعه کسب می کند» اختصاص یافت . به این ترتیب ، فرهنگ عبارت است از آن کل مرکبی که در برگیرنده ی شناخت ها ، اعتقادات ، هنر ، حقوق ، اخلاق رسوم و هرگونه استعدادها و عاداتی می شود که انسان به عنوان عضوی از اعضای جامعه کسب می کند. به هر حال ، چه مفهوم فرهنگ را عینی بدانیم و چه ذهنی ، در یک کلام ، می توان گفت فرهنگ نشأت گرفته از «انسان» و آثار ناشی از «او» و «عملکرد» اوست. بنابراین آن کس که درگیر «فعالیت فرهنگی» است ، نسبت به سایرین مسئولیتی دوگانه دارد . از یک سو خود ، حامل فرهنگ است و از سوی دیگر ، بر پایه الزامات حرفه ای باید فرهنگ پرور و فرهنگ ساز نیز باشد .
به دنبال این شناخت اجمالی ، با «الیاس اسحقیان» همراه خواهیم شد تا از زیر و بم دوره ی آموزشی و چگونگی تحصیل دانش و فرهنگ در «مدرسه ی اتحاد تهران» و «دانش سرای پاریس» آگاه شویم .آنگاه با او از پاریس به تهران آمده ، همسفر راه پر فراز و نشیب او در تقسیم آموخته هایش با دانش آموزانی می شویم که در مدارس اتحاد اصفهان، یزد،سنندج و تهران در جستجوی علم و تحصیل فرهنگ راستین آمده اند .نسل دانش آموزی که علیرغم بسیاری عسرت ها ، به سرعت شکوفا شد و خود ، در عرصه های گوناگون ، به بار نشست و به زایندگی رسید .
آنچه باید در زمینه گزارش این سفر هفتاد و هفت ساله در این کتاب به تأکید آید ، همانا تلاش پیگیر در ارائه حقایق تاریخی و واشکافیدن واقعیت های تلخ و شیرین بر مبنای اصول پژوهش علمی است . با تکیه بر این اصول و با استفاده از روش شناسی ویژه ای که در تدوین این کتاب به کار گرفته شده ، کوشش به عمل آمده تا سیر تحولات آموزش و پرورش نوین و دگرگونی های فرهنگی اجتماعی در جامعه ی دیر پای ایرانیان یهودی، بر محور تاریخ معاصر ایران بازشناسی شود. همچنین به عنوان پشتوانه ی این فرآیند بازشناسی ، مجموعه ای از اسناد ،کتب و شواهد تاریخی از منابع و مراکز پژوهشی ایران و سایر کشورها به کار گرفته شده است تا راه برای محک زنی گفتارها و شفافیت روایت های فردی هموار شود . از این رو ، در «همراه با فرهنگ» نباید انتظار داشت که در کنار اصل اصالت و تعهد علمی در گزارش تاریخ ، فرصتی برای تعارفات ، بزرگ نمایی ها و یا بی توجهی ها و کوچک پنداری ها فراهم باشد .
بی شک ، علیرغم دقت در مستندات و به چالش گرفتن گزارش شفاهی راوی و سایر جستجوها «همراه با فرهنگ» نمی تواند خالی از خطا و لغزش باشد تردیدی نیست که همت آگاهان و فرهنگ دوستان در یادآوری کمبودها و خطاهای موجود و در ارائه مستندات خود ، راه گشای انجام پژوهش ها و تألیفات ارزنده در آینده خواهد بود .