لقمان نهورایی در سال 1261 خورشیدی (1812 میلادی) در یک خانواده متدین یهودی در شهر تهران چشم به جهان گشود . پدرش حکیم ایوب از اطباء صاحب نام تهران به شمار می رفت و پدر جدش حکیم حاخام نهورای ملقب به نور محمود (نورالحکما) از اطباء دربار ناصرالدین شاه قاجار و بنیانگذار طب سوزنی در ایران بود، لقمان نهورایی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه آلیانس (اتحاد) به پایان رساند سپس در مکتب حاخام حکیم نهورای به آموزش شرعیات یهود و نیز طب سوزنی پرداخت. او پس از پایان تحصیلات متوسطه و فراگیری کامل زبان عبری و فرانسه، جهت فراگیری علم طب به مدرسه دارلفنون رفت (یکسال پس از برقراری مشروطیت، او از دارلفنون فارغ التحصیل گردید).
دکترلقمان نهورایی فعالیت های اجتماعی خود را در سال 1318 خورشیدی رسماً آغاز نمود. هنگامیکه اعضاء (حبرا) نام بت سفر را به انجمن کلیمیان تغییر دادند ، بلافاصله اولین هیأت مدیره انجمن کلیمیان را هم تشکیل دادند،ضمن آنکه ریاست هیأت مدیره انجمن به شخص دکتر لقمان نهورایی واگذار گردید. همچنین مسئولیت صندوق انجمن را هم دکتر عنایت اله منتخب به عهده گرفت.
پس از مدتی در محافل دولتی، خبر از انتخابات مجلس دوم شورای ملی مطرح گردید. از این رو، میرزا لقمان نهورایی با خواست و حمایت جامعه کلیمیان به ویژه انجمن (بت سفر)، برای کسب آرای رأی به عنوان نماینده کلیمیان در دومین دوره مجلس شورای ملی ثبت نام کرد و در 24 آبان 1288 خورشیدی (1911 میلادی) با احراز آرای رأی به عنوان نماینده کلیمیان به مجلس شورای ملی راه یافت و به مدت دو سال کرسی مجلس را در اختیار گرفت.
دکتر لقمان نهورایی همواره جزء دسته منفردین نمایندگان مجلس بود، او طی مدت سه دهه به عنوان رئیس انجمن کلیمیان و صدرات نمایندگی در مجلس، با درایت و سیاست های مدبرانه، گام های مؤثری در پیشبرد اهداف فرهنگی و اجتماعی جامعه برداشت. او نیز با بهره گیری از حرفه اش توانست در مدت کوتاهی با شخصیت های مملکتی (مذهبی و لشکری) روابط دوستانه ای برقرار نماید و به عنوان یکی از چهره های شاخص مجلس از احترامی خاص بین دولتمردان بهره مند شود.
اگر چه او در بسیاری از موارد محافظه کار بود و شاید هم به همین دلیل، هرازگاهی در روند پیشبرد و حل مسائل و مشکلات موجود جامعه وقفه ای ایجاد می شد ولی در نهایت با سیاست و درایتی که از خود نشان می داد، توانست بیشتر خواسته های مشروع خود و جامعه کلیمیان را در مجلس شورای ملی مطرح کند و تحت لوای قانون اساسی آنرا به اجرا درآورد. خواسته هایی که، قرن ها یهودیان به عنوان حق و حقوق انسانی از آن محروم بودند.
پس از شکل گیری حکومت پهلوی در ایران، رفته رفته اقلیت های مذهبی از آزادی های بیشتری برخوردار شدند. آنها همانند سایر دیگر هموطنان ایرانی، می توانستند صاحب شغلی دولتی باشند، در ارتش خدمت کنند، در مجلس دارای نماینده باشند و قانوناً از تمامی حق و حقوق اجتماعی و مدنی برخوردار باشند.
دکتر میرزا لقمان نهورایی عمده فعالیت های اجتماعی خود در مجلس را در زمان صدرات رضا شاه، به ویژه از دوران مجلس چهارم به بعد به انجام رساند . مهم ترین اقدامات او در مجلس عبارتند از :
* در اوایل دوران حکومت رضا شاه، گروهی از ملانماها، اسباب مزاحمت جامعه کلیمیان شیراز را فراهم نموده و حکم داده بودند که یهودیان جهت متمایز شدن از مسلمانان در ملاءعام موظفند کلاه جلّی (کلاه ابدعی ابوالحسن لاری) بر سر بگذارند. کلیمیان شیراز بی درنگ شکایت خود را توسط تلگراف برای دکتر لقمان نهورایی ارسال نمودند او شکواییه را نزد رئیس مجلس برد و خواستار رسیدگی سریع دولت به این مورد شد. ریاست مجلس بلافاصله نماینده شیراز در مجلس شورای ملی را جهت فیصله دادن به این موضوع به شیراز اعزام نمود .
* دیری نپایید جمعی از بازاریان خواستار آن شدند که یهودیان نباید در بازار صاحب حجره باشند و نیز اجازه نداشتند در بالای دکانشان قرار گیرند ضمن آنکه مسلمانان نبایستی در سطح پایین تر از آن ها بایستند، دکتر لقمان نهورایی پس از مطلع شدن از این موضوع با تذکر موارد قانونی که کلیه اتباع ایرانی، در برابر قانون از حقوق مساوی برخوردارند و هیچ فردی را نمی توان از کسب و کار مشروعش، منع نمود و از محل کارش اخراج کرد، خواستار رسیدگی و اقدام سریع دولت در مورد این گونه مزاحمت ها شد .
* از دیگر اقدامات وی در راستای حل مسائل مالیاتی یهودیان بود که به کرات مشاهده شده بود، هنگام وصول مالیات (طبق روال هر ساله) کلیمیان ایران مبلغی را در لوای قانونی به عنوان سرشماری (جزیه) پرداخت می نمودند ، اکثر اوقات این عمل، مغرضانه باعث آزار و اذیت و حتی توقیف بعضی از مودیان بی بضاعت می شد او با کمک جمعی دیگر از وکلا و با تقدیم لایحه ای باعث لغو این قبیل عوارض گردید.
* در قوانین مصوبه ی مجلس مقرر بود کلیه عقدها، طلاق ها، ثبت وصیت نامه ها و …. در دفاتر رسمی که از طرف دادگستری معین شده و رؤسای آن مسلمان هستند، انجام گیرد اغلب این امور حول مسائل مذهبی که توسط رؤسای مسلمان انجام می شد برای کلیه اقلیت های مذهبی مقیم ایران باعث تضعیف در امور قوانین مذهبی و همچنین شکل گیری مزاحمت ها از جهت نا آگاهی رؤسای مسلمان دفاتر ثبت نسبت به جزئیات دینی اقلیت ها می شد، از این رو در جلساتی که دکتر لقمان نهورایی با نماینده زرتشتیان ارباب کیخسرو و نماینده ارامنه میرزا یانس و با حضور وزیر دادگستری داور انجام گرفت همچنین با کسب تکلیف از رضاشاه، ماده واحده از مجلس شورای ملی به تصویب رسید که اقلیت های کلیمی، زرتشتی و ارامنه، از دستور فوق مستثنی باشند.
* یکی از پیامدهای تغییر مذهب در اقلیت های دینی بروز مشکلاتی در نحوه تقسیم ارث آنان بوده است، رسم بود اگر شخصی تغییر مذهب می داد و مسلمان می شد پس از فوت او تمام دارایی آن شخص اعم از منقول و غیر منقول، فقط در یک صورت به بازماندگانش تعلق می گرفت که وارث هم تغییر دین داده و مسلمان شوند . در غیر این صورت با حضور آخوند محل به خانه متوفی وارد می شدند و طی حکمی (در صورت لزوم) با زور و جبر اموالش را مصادره می کردند. دکتر لقمان نهورایی با همکاری وکلای زرتشتیان و ارامنه و جمعی دیگر از وکلای روشنفکر و آزادیخواه مجلس، وزیر دادگستری و همچنین مساعدت دولت وقت، لایحه ای را به مجلس تقدیم نمودند که اینگونه تعرزات به عنوان یک عمل غیر شرعی و غیر قانونی منسوخ شود.
* از جمله مسائلی که دکتر نهورای در دوره چهارم مجلس دنبال نمود، تصویب لایحه مرخصی سربازان و افسران وظیفه کلیمی در مناسبت ها و ایام موعدیم بود وی ابتدا چند بار راجع به این مسئله، با وزارت جنگ مکاتبه و ملاقات هایی با سران ارتش انجام داد ولی چون نتیجه ای حاصل نشد ،لذا تقاضای خود را بعرض رضاشاه رسانید
با وجود آنکه طبق قوانین جدید،اکثرتعطیلات رسمی کشور لغو شده بود .
معذالک رضاشاه دستور داد، در ایام متبرکه مذهبی روش هشانا (روز اول سال عبری)
یوم کیپور (روزه بزرگ) ، دو روز اول موعد سوکوت (عید میوه بندان) و هشت روز پسخ (عید فطیر) ، کلیمیان زیر پرچم از مرخصی استفاده کنند.
سال 1292 خورشیدی دکتر نهورایی با شرکت در انتخابات مجلس سوم، مجدداً مقام نمایندگی را تا سال 1294 حفظ نمود، از آن به بعد تا سال 1300 به مدت شش سال به جهت تغییر و تحولات سیاسی، مجلس تشکیل نگردید او سال 1300 خورشیدی در انتخابات مجلس چهارم پیروز شد و مجدداً به مدا 2 سال در مقام نماینده کلیمیان در مجلس شورای ملی باقی ماند.
برآورده نشدن بعضی از انتظارات جامعه کلیمی از دکتر لقمان نهورایی و نارضایتی برخی از کلیمیان از عملکرد سه دوره صدرات او به عنوان نماینده کلیمیان در مجلس شورای ملی و نیز به شهرت رسیدن (مسترحییم) به عنوان یک رقیب انتخاباتی جوان و پرقدرت و امیدواری روز افزون مردم به (مستر حییم) باعث گردید که در انتخابات دوره پنجم در سال 1302 از رقیب انتخاباتی خود شکست بخورد و بمدت دو سال شموئل حییم کرسی مجلس را به عنوان نماینده کلیمیان بدست گیرد.
در سال 1305 در انتخابات مجلس ششم وی به توصیه دکتر اقبال و با حمایت رضا شاه مجدداً کاندیدا شد و از طرف جامعه کلیمی به عنوان نماینده آنان در مجلس انتخاب گردید. او مجموعاً طی یازده دوره، نمایندگی در مجلس شورای ملی تا پایان دوره سیزدهم (دوم، سوم، چهارم، ششم، هفتم، هشتم، نهم، دهم، یازدهم، دوازدهم و سیزدهم) به عنوان نماینده کلیمیان در مجلس به انجام وظیفه پرداخت . بعد از انتخاب دکتر لقمان نهورایی در دوره مجلس ششم و نیز در دوره های بعد تا پایان دوره سیزدهم هیچگونه تغییر و تحول اساسی در سیاست های وی ایجاد نگردید و همین امر باعث شکل گیری اختلاف نظر ما بین او و بعضی دیگر از مسئولین جامعه گردید، محالفین وی مدعی بودند دکتر لقمان به دلیل داشتن شغل طبابت و به عنوان یک جراح عالی مقام نمی تواند در دوران نمایندگی بیشتر وقت خود را صرف وکالت برای جامعه کند و آنطور که باید و شاید به خواسته های کلیمیان رسیدگی کند .
باید اذعان داشت، دکتر لقمان نهورایی در مقام اولین نماینده رسمی اقلیت کلیمی در دستگاه حاکمه ( مجلس شورای ملی) یک دولت به ویژه بعد از ظهور اسلام در ایران، مسئولیت خطیری را بعهده داشت او دورانی پای بر عرصه فعالیت های اجتماعی نهاد، که دنیا در دهه اول قرن بیستم، شاهد تغییر و تحولات عظیمی در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بود. آغاز و پیشرفت سریع علم و تکنولوژی و اختراعات، تغییرات حکومتی و جغرافیایی بعضی از کشورها، اوج بحران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، شکل گیری دو جنگ جهانی اول و دوم و فرآیند آن در کشورهای آسیایی به ویژه در ایران، در پی داشتن سقوط حکومت قاجار و تغییرات بنیادی در حکومت پهلوی، نیز همچنین شکل گرفتن مشروطیت، مسئله بهداشت عمومی و نیز مقابله با تعصبات و یهودی ستیزی قشریون و بسیاری دیگر از معضلات اجتماعی که به نوعی تهدیدی بود برای بقاء جامعه کلیمی.
دکتر لقمان نهورایی به عنوان یک نماینده اقلیت در مجلس، اگر چه از قدرت و اختیار کافی برخوردار نبود، ولی حضورش در رأس جامعه کلیمی به عنوان یک مقام دولتی نه تنها باعث دلگرمی به شمار می رفت، بلکه اقدامات ایشان نقطه عطفی بود در جهت حفظ صیانت فرهنگی و مذهبی کلیمیان در ایران.
در سال 1320 خورشیدی (1943 میلادی)، رضاشاه مقام سلطنت را به ولیعهد واگذار کرد و به تبعید رفت، مقارن با این رویداد انتخابات مجلس انجام شد و دکتر لقمان با حمایت دولت در این انتخابات نیز پیروز گردید و کرسی مجلس سیزدهم را برای دو سال دیگر در اختیار خود گرفت ، اعتراضات مخالفین نسبت به وی فزونی یافت و همچنین احساس نارضایتی از عملکرد چندین ساله ی وکالت او که نتوانسته بود انتظارات همکیشانش را کاملاً برآورده سازد، ابعاد جدی تری به خود گرفت مسلماً گرفتاری های شخصی عده کثیری از یهودیان تهران و شهرستان ها، در ارتباط با ادارات دولتی و با اختلافات و درگیری با افراد مسلمان بقدری زیاد بود که دکتر لقمان بخاطر فقدان وقت و یا نداشتن قدرت کافی برای حل و فسخ برخی از مسائل، نتوانسته بود رضایت کامل همه را فراهم سازد، ضمن آنکه جمع کثیری خواهان یک چهره جدید و پر توان برای وکالت در مجلس بودند و از عملکرد او خسته شده بودند دکتر نهورایی در سال 1322 خورشیدی در انتخابات مجلس چهاردهم شرکت نمود . امااز رقیب انتخاباتی خود (مراداریه) شکست خورد و کرسی مجلس را پس از گذراندن 11 دوره وکالت به او واگذار کرد.
دکتر لقمان نهورایی پس از شکست در انتخابات رسماً خود را بازنشسته کرد و از کلیه کارهای دولتی و اجتماعی یهودیان کناره گرفت و بیشتر وقت خود را معطوف به حرفه پزشکی نمود.
دکتر لقمان نهورایی در سال 1331 خورشیدی (دهم طبت 5712 عبری) در سن هفتاد سالگی دارفانی را وداع گفت.

نقش مجلس در بهبود شرایط اقلیت­های دینی در ایران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

For security, use of Google's reCAPTCHA service is required which is subject to the Google Privacy Policy and Terms of Use.

I agree to these terms.