Englishنقشه پراکنش برخی از اسناد یا نوشته های فارسی‌هود
منابع تحقیق درباره تاریخ حضور یهودیان :
موادی که برای بررسی تاریخ حضور یهودیان در ایران از آنها استفاده می‌شود، بسیار متنوع هستند. از کتوباها یا متون خطی قدیمی یا سنگ قبرها یا حتی یادگاری‌هایی که یهودیان در قرن‌های دور روی ابنیه تاریخی مثل مقبره کوروش یا کاخ خشایارشا یا نقش رستم یا تخجمشید یا کاخ تچر یا قلعه کافر کوه کنده‌اند، میتوان به قدمت حضور یهودیان در این سرزمین پی برد و رد پای حضور آنها را پی گرفت. بسیاری از این یادگاریهای یهودیان بر بدنه بناهای تاریخی ما در قرون قبل به زبان فارسی یهود بوده‌اند و در برخی از آنها تاریخ هم، اغلب به تاریخ عبری، وجود دارد.
*جالب اینکه قدیمیترین ستاره داوودی که در کره زمین شناخته شده، در تخت جمشید است.
*یا جالب است که در کشور افغانستان در استان غور مانند ایران، شهری بنام فیروزکوه وجود دارد که آنهم مانند فیروزکوه و گیلیارد ایران قبرستان باستانی دارد که حدود 805 نوشته های به زبان عبری،آرامی یا فارسی‌هود هستند.
یا در جنوبی ترین نقطه هند نیز قرار دادی با زبان فارسی‌هود – زبان پهلوی و زبان عبری بر روی فلز مس پیدا شده .
یا جالب است که قدیمی ترین نوشته و سندی که در جهان از “فارسی دری” داریم در دیوار چین به خط عبری نوشته شده یک بازرگان بوده که اهل بلخ و بخارا بوده و تجارتش سمت چین بوده
چرا فارسی‌هود (فارسیِ‌یهودی) مهم است؟
بررسی‌های تاریخی و باستان‌شناسی نشان می‌دهند که خط عبری از کهن‌ترین خط‌ها بوده و برای نوشتن زبان‌های دیگر مانند پهلوی باستانی، فارسی میانه ، فارسی نو، آرامی و عربی، باعث به‌وجود آمدن فارسی‌هود (فارسیِ‌یهودی) و عربی‌هود شده است. از نظر باستان‌شناسی، این خط و ترکیبات آن دارای دو ویژگی جالب و یکتا هستند:
1. از قدیمی ترین دوران باستان تا کنون، این خط به‌طور مداوم و در تمام دوره‌های میانی وجود داشته است.
2. از نظر جغرافیایی، در بسیاری از شهرهای دنیای قدیم از غرب‌ترین نقاط شمال غربی آفریقا (مثل مراکش) تا شرقی‌ترین شهرهای چین تا جنوبی ترین نقاط مثل شهر عدنِ‌یمن” یا شهر “تراوانکور” در جنوبی‌ترین نقطه هندوستان، استفاده می شده و حضور فرهنگی داشته است.
این تداوم زمانی و گستردگی جغرافیایی سبب شده است که بعضا خط فارسی‌هود و عبری، گاه کمکی باشد برای محققین باستان‌شناسی و همچون یک خط‌کش معیار یا چراغ راهنما در کشف و درک ارتباط بسیاری از مطالب و وقایع علم باستان‌شناسی برای سایر موضوعات مورد استفاده قرار گیردکه الزاما ربط مستقیمی با یهودیت هم ندارند.
یا به تعبیری دیگر این دو ویژگی فارسی هود باعث شده آنرا مانند یک اسکلت بندی برای “ساختمان تاریخ” در نظر گرفته شود که بکمک آن قادر خواهیم بود تا سایر عناصر و اجزای ساختمان را (که الزاما یهودی هم نیستند) داخل آن اسکلت بندی در مکان و زمان مناسبتر و دقیقتر خودش قرار دهیم.
گنیزاهای یهود: کمک علم تاریخ و باستان‌شناسی:
اهالی فرهنگ یهود برای 26 حرف عبری، قائل به کرامت، شان، شعور و مزاج هستند و برای آنها نتنها جمله ها که حتی حروف عبری نیز مقدس و با اهمیت هست. بنابراین نه تنها کتب مقدس و مذهبی، بلکه تمامی نوشته‌های روزمره ، امور مدنی و جاری و غیره…. که به خط عبری نوشته شده‌اند، حتی اگر قدیمی و بلا استفاده به نظر برسند، به زباله‌دانی واگذار نمی‌شوند. و در طول تاریخ، تمامی نوشته‌های مذهبی و غیرمذهبی به خط عبری را در یک اتاق یا سالن انبار می کردند ؛ روندی که گاه به مدت صدها سال ادامه داشته و طی زمان طولانی جمع‌آوری می‌شد. امروزه، اسناد موجود در این اتاق‌ها (گنیزاها) از ارزش بسیار زیادی برای باستان‌شناسان و دانشمندان علم تاریخ پیدا کرده و همچون فانوس دریایی در کشف زوایای تاریک و پنهان امور اجتماعی، تجاری و سیاسی دوران قدیم عمل می‌کند.
از جمله معروف‌ترین این گنیزاها میتوان به گنیزای قاهره (مصر)، گنیزای اوکراین، گنیزای افغانستان و به‌تازگی یک گنیزای مهم در اصفهان (کنیسای موشه حیای) که شامل حدود 70-80 کارتن می باشد، اشاره کرد.
به نظر می رسد ، بررسی و شناخت دقیق اسناد این مراکزِ تجمع نوشتاری، در آینده ، سالهای سال وقت و انرژی و انگیزه ی محققان و دانشمندان حوزه‌های تاریخ، باستان‌شناسی و انسان‌شناسی را به خود اختصاص بدهد.
نقشه پراکنش برخی از اسناد یا نوشته های فارسی‌هود
با تشکر از دکتر ابراهیم شفیعی