تلمود

تلمود (به عبری: תלמוד) به‌معنی آموختن، از ریشه «تلمّذ»- و با عنوان «تورات شفاهی» نیز شناخته می‌شود-یکی از کتاب‌های اصلی یهودیت ربانی است. نام دیگر آن به‌صورت سنتی، شاس (ש”ס) است که مخفف شیشا سداریم به‌معنی «شش دفتر» است. نام تلمود، معمولاً اشاره به «تلمود بابلی» است، بااینکه تلمود دیگری به نام «تلمود اورشلیمی» وجود دارد که رواج کمتری دارد.

بدون تردید اساس شکل گرفتن تلمود، آموزش و بهره گیری قوم بنه ایسرائل از کتاب مقدس (توراه) می باشد. بعد از رحلت حضرت موسی، یهوشوع جانشین او، آنچه از موسی درباره ی توراه آموخته بود به علما و بزرگان قوم آموخت، بدین صورت پایه های آموزش توراه طی قرون متمادی از سه هزار سال پیش بین یهودیان (سینه به سینه)در قالب توراه شفاهی ادامه پیدا نمود. ضمن آنکه اوایل کسی هم گفته ها و نظریات را در کتابی ثبت نمی کرد، گستردگی تفاسیر توراه و ثبت نکردن بسیاری مفاهیم از یک سو و فراموش شدن بسیاری از نظریات مهم و نیز فراز و نشیب هایی که طی تاریخ در سرزمین مقدس رخ داد، به ویژه پس از ویرانی بیت همیقداش ، ناخواسته امر تعلیم توراه می رفت تاابعاد دیگری به خود بگیرد.
در سال 586 قبل از میلاد (3175 عبری) بیت همیقداش (معبد سلیمان) ویران شد، آیین های عبادی در آن به پایان رسید، افراد نخبه ملت به اسارت بابل درآمده بودند و شهری که مهد تمدن آن دوران بود همچون بیوه زنی تنها و بی پناه دچار مصیبت ها گردید.
خراج گزار شد و توجیهی تلخ پیدا نمود ( مراثی- یرمیا 1:1)
اسیرانی که در بابل اقامت گزیده بودند، همانند آنهایی که در ویرانه های اورشلیم مانده گار شدن ، به کار باغبانی ، فلاحی و یا در خدمت استعمار قرار گرفتند. محرومیت ها، اختناق و خطر آسیمیلاسیون چه در سرزمین مقدس و چه در گالوت بعنوان یک تهدید جدی برای یهودیت می رفت تا همه چیز را تحت الشعاع خود قرار دهد.
از این رو علمای یهود برآن شدند تا برای حفظ تاریخ و فرهنگ یهودیان، تسلسل شریعت و آیین های مذهبی و هلاخاها ( احکام دینی ) چاره ای بی اندیشند

مقارن با آبادی بیت همیقداش دوم و تأسیس کنست هگدولا (مجمع کبیر) مشتمل بر 120 نفر از بزرگترین علمای وقت که توسط “عزرا هسوفر” بنیاد نهاد شده بود. در اولین اقدام در کنست هگدولا تصمیم گرفته شد ، کلیه هلاخاها از دوران حضرت موسی که به صورت توراه شفاهی میراث گرفته بودند را گردآوری و منظم کنند، سپس به نسل جوان تناییم (معلمان دینی) آموزش و منتقل نمایند.
تناییم ضمن تفسیر و تشریح قوانین توراه به موازات و بر اساس اصول توراه شفاهی، در نهایت توجیهات خود را به جهت آنکه به مرور زمان و عوض شدن نسل ها ، بدست فراموشی سپرده نشود و یا در آموخته های خود اشتباه نکنند و نیز بتوانند محفوظات خود را به نسل های بعدی منتقل کنند، در طومارهایی کلیه معلومات خود را بصورت دستخط ثبت و ضبط نمودند. در همین راستا رفته رفته شیوه های جدیدی برای تفسیر کتاب مقدس شکل گرفت و تنها اشخاصی می توانستند درباره قوانین و مندرجات آن اظهار نظر کنند که کاملاً بر علم توراه آگاهی داشتند. این گروه که به عنوان دانشمندان بزرگ یهود لقب داشتند ( تناییم ) به معنی معلمان نامیده می شدند.
یکی از تناییم ” ربی یهودا هناسی ” پی برده بود، یهودیت بدون توراه دوامی نخواهد داشت، ضمن آنکه مشکلات پیش آمده بعد از خرابی بیت همیقداش دوم به ویژه برای یهودیان در گالوت ، باعث خواهد شد، زیر فشار دشمنان (رومیان بت پرست و دیگر کافران) کمتر فرصت داشته باشند تا به آموزش عمیق توراه بپردازند و احتمال به یقین به واسظه فراموشی خطایی های هم در امر آموزش و انتقال توراه شفاهی به وجود خواهد آمد. از این رو ربی یهودا هناسی با استفاده از دانش گسترده خویش و ثروتی که داشت، بسیاری از تناییم (Tannaim) را به دور خود گرد آورده، تمامی هلاخاها و قوانین توراه شفاهی را تنظیم و تدوین نمود، سپس در اوایل قرن دوم میلادی در کتابی تحت عنوان میشنا به نگارش درآورد.
توفیق عظیم زندگانی ربی یهودا هناسی تکمیل مجموعه احکام دینی یهود است که به نام میشنا خوانده شده است. ریشه واژه میشنا برگرفته از کلمه “شانو” به معنای تکرار نمودن است و معنای دیگر آن تحصیل و آموختن می باشد، به عبارتی آموزش شفاهی توسط تکرار نمودن امکان پذیر خواهد بود

بعد از تدوین میشنا طی چند قرن در بیشتر مراکز علمی اورشلیم و بابل مطالعه و تحصیل میشنا در صدر برنامه های فرهنگی و مذهبی قرار گرفته بود ضمن آنکه طی این مدت دانشمندان و دیگر علمای یهود هنگام مطالعه و تعلیم (میشنا) تفسیرهایی و نیز نظریات جدیدی را به تدریج گردآوری (در راستای تکمیل نمودن میشنا) و در قالب کتابی به نام گمارا ارایه نمودند. مجموعه (میشنا) و تفسیرهای (گمارا) که همواره ارایه می گردید به نام
تلمود که مخفف کلمات “تلمود توراه” است خوانده می شود.
کتاب میشنا شامل شش بخش (سداریم جمع سدر) و هرسدر شامل تعدادی رساله یا ( مسخت) می باشد که مجموعاً 63 رساله (سدر) گردآوری شده است .
ترتیب بخش ها (سداریم) و تعداد رساله ها (مسخت) با شرحی مختصر عبارتند از :
1- سدر زراعیم (بذرها) مشتمل بر 11 مسخت یا رساله،
شرح و تفسیر راجع به قوانین کشاورزی و وظایف مذهبی کشاورزان، دستوراتی درباره آداب خواندن تفیلا (نماز) و براخاهای مختلف.
2- سدر موعد (اعیاد و مناسبت ها) مشتمل بر 12 مسخت یا رساله،
شرح و تفسیر مربوط به قوانین و مراسم شبات، موعدیم و کارهای ممنوع در شبات و روزهای موعد، نیز در مورد مالیات سالیانه که می بایست به خزانه بیت همیقداش تقدیم شود.
3- سدر ناشیم (زنان) مشتمل بر 7 مسخت یا رساله،
شرح و تفسیر راجع به قوانین ازدواج و طلاق، ازدواج های ممنوع و درباره احکام مربوط به نذرها و ابطال آن.
4- سدر نزیقین (آسیب و زیان ها) مشتمل بر 10 مسخت یا رساله،
شرح و تفسیر در مورد قوانین مدنی و جنایی، دادگاه های شرعی و عرفی و روش عملکرد آن ها، مالکیت، قرض گرفتن و وام دادن، سرقت، غصب، بدهکاری، تعهدات مالی و قوانین خرید و فروش.
5- سدر قداشیم (مقدسات) مشتمل بر 11 مسخت یا رساله،
شرح و تفسیر در مورد احکام تقدیم قربانی ها در بیت همیقداش، قوانین مربوط به کاهنان و لاویان، قوانین ذبح پرندگان و حیوانات و احکام مربوط به نخست زادگان.
6- سدر طهاروت (طهارت و پاکی) مشتمل بر 12 مسخت یا رساله،

شرح و تفسیر در مورد قوانین مربوط به طهارت و پاکیزگی جسم و روح، نحوه غسل در میقوه و شرایط آن در مورد پاکی و ناپاکی اشیاء، جسد مردگان و احکام مربوط به ماده گاو قرمز رنگ می باشد.
ناگفته نماند نکات مربوط به هر مبحث و جزئیات آن در هر فصل می تواند بصورت یک کتاب مستقل باشد.
در طی قرن ها، مباحث میشنا و گمارا در بسیاری از مراکز فرهنگی و مذهبی مورد بحث قرار گرفته و بسیاری از نکته های اخلاقی و دستورات دین یهود برگرفته از کتاب مقدس به مردم آموزش داده می شد، این تعلیمات با گذشت زمان به صورت تألیفاتی درآمد که به نام میدراشیم جمع میدراش ارایه گردید که مسلماً مکمل میشنا و گمارا و نیز بخشی از تلمود شمرده می شود.
باید در نظر داشت دامنه ادبیات تلمودی بسیار وسیع است به ویژه در نگاه نخست برای نسل جوان و به نظر می رسد برای مباحث آن نظم و ترتیبی وجود ندارد

از این رو می بایست مطلب مورد نظر را در چند بخش جستجو نمود زیرا تلمود نشانگر تراوش فکری اندیشمندان در طی شش قرن می باشد، به عبارتی تار و پود تلمود نشأت گرفته از
نظریات و تفسیرهایی است که علمای طراز اول یهود بر آیه های توراه (کتبی و شفاهی) انجام داده اند. باید در نظر داشت (توراه شفاهی) بخش جدا نشدنی از (توراه مکتوب) می باشد.
تعریف تلمود: تلمود عبارت است از مجموعه ای از شریعت شفاهی یهود یا توراه شفاهی، حاوی احکام دینی (هلاخا) که نتیجه قرن ها تلاش عالمانه دانشمندان و علمای روحانی یهود می باشد. تلمود از دو بخش اصلی تشکیل شده : کتاب میشنا، شامل قوانینی است که به زبان بسیار روان عبری نگاشته شده و کتاب گمارا که شامل تجزیه، تحلیل و تفسیر میشنا، توسط مفسرین توراه (اِمورا) که به زبان عبری و آرامی تدوین شده است.
مطالب گوناگونی که در تلمود گنجانیده شده، آنهم به دو بخش تفکیک شده است ، بخشی به نام (هلاخا) که به معنای راه و روش و قوانین می باشد و منظور راه و روش زندگانی که بایستی در توافق با احکان کتاب مقدس پیمود.
بخش دیگر (اگادا) به معنای روایت می باشد و آن معرف قسمتی از ادبیات یهود در قرن پنجم بعد از میلاد می باشد ، این بخش همواره به عنوان نظر شخصی دانشمندان به شمار آمده و آن به نوعی تجزیه و تحلیل نمودن کلمات کتاب مقدس و بیان آن از طریق اشعار، تمثیل ها و اسطوره های تاریخی است . هدف آگادا به نوعی ایجاد عشق به خداوند و محبت بین انسان هاست. اگرچه فرق بین (هلاخا) و (اگادا) زیاد است ولی هر دو مکمل یکدیگر و بر گرفته از یک منبع می باشند

دوره کامل تلمود (بابلی) برای اولین بار در سال 1523 میلادی توسط “دانیال بومبرگ” در شهر ونیز ایتالیا به زیر چاپ برده شد، یکسال بعد تلمود (اورشلیمی )منتشر گردید. مطالب تلمود یروشلیمی (اورشلیمی) در مدتی کمتر از یک قرن پس از تدوین میشنا در بیت همیقداش (اورشلیم) گردآوری شد . تلمود بابلی نزدیک به دو قرن پس از ارائه تلمود اورشلیمی در سال 4260 عبری در بابل و ایران گردآوری و تدوین گردید. باید در نظر داشت تلمود بابلی مفصل تر و در بحث ها، غنی تر از تلمود اورشلیمی است، از این رو بیشتر مورد مطالعه قرار می گیرد . نیز همچنین وقتی لغت تلمود مورد استفاده قرار می گیرد، منظور تلمود بابلی است .
واژه تلمود در فرهنگ عبری، تحصیل، تعلیم و آموختن می باشد و ریشه آن برگرفته از ریشه (مود) و (لمد) برگرفته از واژه ملامد به معنای تعلیم دهنده و معلم می باشد.
تلمود یکی از ارکان اصلی فرهنگ یهودیت ، محور خلاقیت و حیات ملی شمرده می شود. تلمود در طی تاریخ، در اقصی نقاط جهان در اورشلیم و حتی در دیگر شهرهایی که یهودیان در آن بسر می بردند ( گالوت ) ، بارها از جانب دشمنان یهودیت مورد بی احترامی، ناسزا و افتراهای ناروا روبرو شده است ، هرازگاهی حکام وقت مطالعه آنرا ممنوع اعلام می کردند، تا بتوانند اعتقادات مذهبی یهودیان را خدشه دار کنند و امید ماندگاری این قوم را متوقف کنند.
در قرون وسطی کتاب تلمود بارها در آتش سوزانده شد و علما و محصلین آن مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.

بر گرفته از
باورهای اسطوره ای: یوسف ستاره شناس

در فرانسه هنگام حکومت لوئی پانزدهم (1710 – 1774 )، بفرمان وی بیست و چهار گاری که از کتب مذهبی و با ارزش یهودیان به ویژه کتاب های تلمود پر شده بود ، در میدانی مقابل “لوور” پاریس در آتش سوزانده شد .