شوفار

شوفار نمادیست روحانی به شکل نوعی ساز بادی متعلق به دوران باستان که از دیرباز یهودیان در آئین های ملی و نیز در مراسم مذهبی به ویژه در ایام روش هشانا (سال نو عبری) از آن بهره می برند و با نواختن شوفار، آن ایام را متبارک می گردانند.
شوفار از جمله ادوات موسیقی چون سازهای بادی (شیپور و کرنا)، زهی و ضربی که در مراسم و تشریفات بیت همیقداش (معبد سلیمان) بکار گرفته می شده، لذا شوفار به عنوان یک ساز روحانی، نشانگر اعتقادات عمیق تاریخی و فرهنگی یهودیان به شمار می رود.
در دوران سنهدرین جهت آگاهی مردم هنگام ایام متبرکه به ویژه در بعد از ظهر جمعه ها قبل از آغاز شبات (شش بار با نوای تکیّا)و در روش خودش (آغاز هر ماه، با رویت ماه) شوفار نواخته می شده است و نیز برگزاری اعیاد و مناسبت ها ، گردهمایی های عمومی، فراخواندن جهت اعزام به جنگ و اخطار یا آگاهی از اتفاقات ناگوار طبیعی، سیاسی و رویدادهای مهم را با نواختن شوفار اعلام می کردند.
قدمت شوفار با استناد بر مندرجات کتاب مقدس، مربوط به دوران خروج قوم بنی ایسرائل از مصر می شود اگر چه علمای یهود با استناد

بر پاراشای ویرا فصل بیست و دوم که به شاخ قوچ اشاره نموده، قدمت آنرا به دوران ابراهام، بیش از چهار هزار سال می دانند.
صدای شوفار از یک سو ما را آگاه می سازد که از خطاها دست بکشیم و از سوی دیگر یادآور خرابی بیت همیقداش است و نیز به معنی آبادی و تجدید افتخارات (روحانی) دوران گذشته می باشد.
و نیز یادآور ایثارگری حضرت اسحق که دست و پا بسته روی قربانگاه، امر اوراهام را لبیک گفت و نیز اوراهام که حاضر شد تنها فرزندش اسحق را بنا به دستور خداوند، قربانی کند.
در سفر برشیت پاراشای ویرا فصل بیست و دوم در این رابطه چنین اشاره شده است :
9- به آن محلی که خداوند گفته بود رسیدند اوراهام قربانگاه را بنا کرد، هیزم را چید، دست و پای اسحق پسر خود را بست و اورا بر قربانگاه روی هیزم گذاشت .
10- اوراهام دستش را دراز کرد کارد را برداشت که پسر خود را سر ببرد .
11- فرشته خداوند از آسمان او را صدا زد، گفت اوراهام! اوراهام! گفت حاضرم .
12- گفت دستت را به سوی آن جوان دراز مکن با او کاری نداشته باش، زیرا اکنون دانستم که از خدا میترسی، چون پسر یگانه ات را از من دریغ نکردی.
13- اوراهام چشمانش را بلند کرد و اینک ناگهان قوچی را که شاخش در شاخه های درهم پیچیده درخت گیر کرده بود، دید اوراهام رفتن قوچ را گرفت و بجای پسرش قربانی کرد.

شوفار” /> عرفای یهود و اهل طریقت نواختن (شوفار) و صدای آنرا به گونه ای خاص تعبیر و تفسیر نموده اند،آنهامعتقدند قوم بنه ایسرائل تشبیه شده به عاشق دلسوخته که برای معشوق (خداوند) شوفار می نوازد و سعی بر آن دارد محبت و نظر الهی را برانگیزد تا بدین وسیله رابطه ای را بین عالم بالا و عالم خاکی بوجود آورد. جمعی دیگر از عرفا، صدای شوفار را به دعا و استغاثه بدون کلام تشبیه کرده اند و بر این باورند، در نهاد بشر احساساتی بسیار عمیق و ریشه دار وجود دارد که نمی توان آنرا با کلمات بیان نمود و تنها راه ابراز آن فقط با دمیدن شوفار امکان پذیر است.
به عبارتی شوفار نمودار رووح (در زبان عبری ترکیبی از روح و باد است)بشر می باشد و صدای آن همانا خواسته های روحانی است که می تواند به دنیای بالا راه پیدا کند، به ویژه در روز روش هشانا که طنین صدای شوفار به ما این آگاهی را می دهد که روح بشر جاویدان است و کیفیت زندگی زودگذر ما می تواند، دارای اثرات مهمی باشد از این رو به ما گوشتزد می کند، اگر در زندگی بخواب غفلت فرو رفته ایم، از خواب عمیق خود بیدار شویم، و به اعمالمان بی اندیشیم و در آن تفحص نماییم و همیشه قادر مطلق را بیاد داشته باشیم.

اعطاء توراه مقدس در کوه سینای با نواختن شوفار همراه بود. یهودیان در روز روش هشانا با نواختن شوفار، این خاطره بزرگ را زنده کرده و وفاداری و ایمان خود را به تعالیم توراه ابراز می نمایند.
ناگفته نماند در ایام روش هشاناهر فرد موظف به ارزیابی اعمال و پی بردن به حقایق زندگی و برگشت بسوی حیات معنوی و اخلاقی است، بعبارتی صدای شوفار بشارت دهنده و آغاز این مرحله از زندگی می باشد.
در سفر اعداد (فصل 29 آیه 1) درج شده، روز اول ماه هفتم (تیثری) مقدس است در آن روز (روش هشانا) هیچ کاری انجام ندهید برای شما روز نواختن باشد.
در سفر لاویان (فصل 23 آیات 24 و 25) با بنه ایسرائل متکلم شده بگو که اول ماه هفتم برای شما روز تعطیل و یادواره مقدس نواختن است هیچگونه کاری را انجام ندهید و قربانی آتشی را برای خداوند بگذارنید.
اگر چه در کتاب مقدس توراه، نام روش هشانا آورده نشده، بلکه به جای آن نام های יום תרועה روزی که در آن شوفار نواخته می شود و روز یاد بود و (توبه) זיכרון תרועה و (یاد بود اعلام اعیاد و جنگ به وسیله شوفار است ) ذکر شده است.
نا گفته نماند، یوم تروعا بزبان آرامی یوم یبابا (روز یبابا) ترجمه شده است. در کتاب مقدس نیز کلمه «یبابا» بصورت فعل متعدی که عمل آن به فاعل بر می گردد آورده شده است و روز گریستن است و یا به عبارتی روزی است که صدای زاری و گریه توسط شوفار شنیده می شود. و این صدا توسط سه نت به نام های (تقییا) תקיעה (شواریم) שברים و (تروعا) תרועה نواخته می شود. تروعا را «یبابا» نیز می گویند.

شوفار از طرف انتهای باریک آن دمیده می شود و صدای (نت ها) آن از انتهای فراخ آن خارج می شود در این رابطه در کتاب تهیلم (مزامیر داوید فصل 118 آیه 5) چنین بیان شده : در تنگی ها، خداوند را به کمک خواندم و خداوند مرا با وسعت (بزرگی) اجابت فرمود.
شکل شوفار اغلب دارای خمیدگی و قوس می باشد و این بدان معناست ما می بایست با افتادگی و فروتنی، خود و همنوع خود را در نظر بگیریم و همیشه تسلیم اراده حق و فرامین الهی باشیم.
اوصولاٌ نوای شوفار به باد پاییزی و وزش آن که باعث ریزش برگ ها می شود تشبیه شده است و همین طور به نوعی صدای شوفار قلب های را به لرزه در مِی آورد و گردو غبار گناه و بدی را از آن محو می سازد و نیز رنگ فساد را از آن می زداید.
در کتاب یشعیانبی (فصل 58 آیه 1)درج شده است:

با صدای بلند از گلوی خود فریاد نموده و دریغ مکن مثل شوفار صدای خود را بلند کن و قوم مرا از خطاهای آنان آگاه نما.
همچنین در فصل 13 درباره ماشیح منحبی عالم بیان شده، که این ظهور با طنین صدای شوفار همراه خواهد بود. در چنین روزی صلح و آرامش بر عرصه گیتی حکم فرما خواهد شد، جنگ و نفاق و کشتار از آن رخت بر می بندد و قوانین الهی مورد قبول جهانیان خواهد بود.
نواهای مختلف شوفار و تشبیهات آن :
همانطور که قبلاً اشاره شد، صدای شوفار از سه نت اصلی تکیا یا قاطع، ترعا یا لرزان و شواریم یا شکسته تشکیل شده است.
1- نت تکیا یا تقییا: دارای صدای قاطع و محکم با آهنگی کشید و یکنواخت شبیه بادهای تند که نمایانگر انسان پاک و شریف و متواضع می باشد.
2- نت تروعا: دارای صدای لرزان و مرتعش و با آهنگی بریده شبیه به صدای آژیر خطر است، که نمایانگر انسانی است شرور و پشیمان که در برابر خواسته های نفسانی با شکست روبرو شده و با تأسف و پریشانی (وجدانش) دست به گریبان است.

3

– نت شواریم ترکیبی است از صدای تکیا و تروعا که در دوران تلمود به عنوان سومین صدا اضافه گردید، با صدای شکسته (در سه مرحله) و هر مرحله با آهنگی یکنواخت(کشیده و کوتاه) نواخته می شود.
در ایام روش هشانا مرسوم است، یکصد بار شوفار نواخته می شود، البته در بین سفارادی ها این تعداد به یکصدو یکبار نواخته می شود.
آخرین نوای شوفار پس از خواندن לינו לשבת تروعا گودولا به معنای هلهله یزرگ نامیده می شود. در بین جوامع اشکنازی آخرین نوای شوفار تکیا گودولا نامیده می شود.
یکصد و یک نوای شوفار از نگاه کبالیستی برابر است با ارزش عددی نام میخائل فرشته حامی قوم بنه ایسرائل.
روایت است این تعداد یکصد و یک نت شوفار، نمایانگر صدای زجه و شیون است که در بعضی منابع قدیمی مذهبی یهود آنرا به حضرت «سارا» مادر حضرت اسحق نسبت می دهند.
در برخی از همین منابع قدیمی واژه شوفار را از ریشه درخشان بودن و تیز بودن معنا نموده اند، شاید دلیلش صدای تیز و نت هایی که در آن شنیده می شود بسیار رسا و گوش خراش می باشد.
به عقیده جعمی از حخامیم، نت «تروعا» و جعمی دیگر «شواریم» که معنای آن از ریشه کلمه شکستن مشتق می شود، مبین صدای شیون و گریستن می باشد.

در کتاب یهوشوع فصل ششم اینگونه درج شده، هنگام محاصره شهر یریخو، سپاهیان حضرت یهوشوع طی هفت روز، هر روز یک مرتبه در حالی که هفت کاهن در پیشاپیش لشکر در حرکت بودند، شوفار می نواختند و شهر را طواف می کردند.
در هفتمین روز هفت مرتبه این عمل را تکرار نمودند و حصارهای شهر فرو ریخت و شهر تسلیم شد.
نحوه تهیه شوفار:
برای ساختن شوفار، معمولاً از شاخ حیوانات نر، اهلی و حلال گوشت مانند قوچ، بز و یا بز کوهی،آهو وحشی و غزال استفاده می کنند، اما علمای یهود برای شاخ قوچ مزیت و ارجحیتی خاص قائل شده اند زیرا هنگام قربانی حضرت اسحق، قوچی هواید گشت و به جای آن حضرت قربانی شد. از این رو شاخ قوچ انتخاب گردید. ناگفته نماند تنها استثنایی که برای شاخ حیوانات حلال گوشت قائل شده اند شاخ گاو است زیرا گاو یادآور خطاهای گذشته قوم بنه ایسرائل می باشد (قوم بنه ایسرائل در غیاب حضرت موسی از طلا و جواهرات خود برای ساختن بتی به شکل گاو استفاده کردند)

چند حلاخا راجع به شوفار:
1 – نواختن شوفار می بایستی به حالت ایستاده انجام گیرد، اجرا کننده قبل از نواختن ابتدا براخای شوفار می خواند.

متبارک هستی تو «هشم» خالق ما پادشاه عالم که مقدس نمود ما را با میطواهایش و دستور فرمود به ما نواختن شوفار.
سپس براخای شهیحیانو خوانده می شود :

2 – شخصی که شوفار می زند می بایست شوفار را در دست راست بگیرد و از طرف راست لب و به سمت بالا در آن بدمد.
3 – شخصی که مسئول نواختن شوفار می باشد، اگر نتوانست ادامه دهد شخص دیگری از همان قسمت که صدای شوفار قطع شده می تواند ادامه دهد.
4 – شوفار مورد استفاده می بایستی از شاخ حیوان حلال گوشت(قوچ، آهو وحشی، بز کوهی، غزال و …) ترجیحاً شاخ حیوان پیچد شکل باشد.
5 – رسم است در روش هشانا برای تمیز نمودن شوفار از یائین یا سرکه و یا از گلاب استفاده کنند.
6 -بهترین زمان شوفار زدن از سپیده دم هنگام روز تا غروب آفتاب می باشد.
7 – هرگز روز شبات شوفار نواخته نمی شود.
8 -خواندن متن اعتراف (که در بعضی صیدورها درج شده) هنگام نواختن شوفار جایز نمی باشد.
9- هنگام قرائت براخای شوفار ברוך הואברוך שמו گفته نمی شود.
منابع مورد استفاده:
کتاب مقدس توراه کتاب یشعیای نبی کتاب اری هقادوش
کتاب گنجنه های یهودیت :مراد حکمت پناه
یاداشت های : دیوید روانشناس
باورهای اسطوره ای:یوسف ستاره شناس