خمسه ( پنجه)

به نقل از تلمود ، از آنجائیکه موجودات انسانی همواره خود را در خطر عوامل نا شناخته (ارواح خبثه، بیماری ها و حوادث غیر منتظره) می پنداشتند، لازم بود از ابزارهائی موثر برای پیشگیری و یا خنثی کردن (فعالیت های خطرناک) این گونه ابهامات (ماورالطبیه) نظیر نفرین و دشنام، چشم بد یا چشم شیطان استفاده کنند .
بعضی از این باورها که در گذشته بسیار متداول بوده مانند طلسم، افسون، تعویذ ، سگولا و … نیز برخی از دعاهای و آئین های مذهبی معمول آن روزگار که در کتب قدیمی یهود (در فصلهای از میشنا و گمارا) به آنها اشاره شده . ناگفته نماند، با گذشت قرن ها و منسوخ شدن بخش اعظم این باورهای خرافی، هنوز کم و بیش اعتقاد به این نمادهای اسطوره ای در بین بعضی از یهودیان و دیگر پیروان مذاهب دنیا رایج می باشد .
در دوران گذشته بسیاری بر این باور بودند که ارواح شرور همانند انسانها ، می خورند ، می آشامند ، تولید مثل می کنند و می میرند و چون نامرئی هستند به راحتی می توانند به انسانها از طریق «چشم زخم» آسیب جدی برسانند. نیز این موجودات نامرئی را عامل بروز بیماری های می دانستند، که امروز با نگاه علمی همان میکروب و یا ویروس های گوناگونی می باشند که به انسان سرایت می کند و باعث بیماری و حتی مرگ انسان خواهد شد .

یکی از تعویذ های بجا مانده از دوران گذشته که در حال حاضر بین بسیاری از اقوام متداول می باشد، همانا «خمسه» یا پنجه (کف دست) می باشد . اگر چه، خمسه در یهودیت نوعی «سگولا» محسوب می شود . با این وجود بصورت نمادی اسطوره ای، همراه با نوشتارهای (مذهبی) دعا گونه با طرحهای ویژه و تزیناتی خاص در دسترس همگان قرار دارد . نا گفته نماند با گذشت زمان، در شکل اولیه خمسه تغیراتی ایجاد نشده و کلیه دعا های نوشته شده، تزینات و طراحی های انجام شده تحت تاثیر آداب و رسوم یهودیان آن مناطق بعنوان حسن سلیقه انجام گرفته و هیچگونه تغیری در ماهیت اصلی آن انجام نشده .
اگر چه، مشخص نیست که خمسه دقیقا از چه زمانی و در بین کدامین قوم یا ملت شکل گرفته ، اما حدس زده شده، ابتدا در بین یهودیان سفارادی، بویژه در شمال آفریقا (یهودیان مراکش) بصورت یک سنت مذهبی استفاده می شد، سپس به مرور در بین دیگر مردم خاورمیانه رایج گردید .
در بین این اقلام نمادین ، «خمسه» بصورت یک کف دست باز (الهام گرفته از دست راست) بعنوان تنها عامل باز دارنده (خنثی کننده) و قدرتمند در مقابل «چشم بد» و یا «چشم شیطان»، حسد و کینه، دشنام و نفرین محسوب می شود .
خمسه(پنجه)، بعنوان یک باور مذهبی با قدمت دیرینه، از آغاز در بین یهودیان سفارادی همواره پیام آور صلح و سلامتی، نیز نشانگر حمایت الهی از خطرات می باشد . از این رو علمای یهود در طی تاریخ تعبیرهای متعددی راجع به نیروی ماورالطبیه و توانائی های فیزیکی نهفته در آن بیان نموده اند . بعد ها اقوام دیگر هم در همین راستای در فرهنگ خود از خمسه بهره بردند و عقاید خودشان را منعکس نموده اند .
خمسه از یک سو نشانگر اسفار پنجگانه یا پنج جلد «توراه» ( سفر برشیت، سفر شموت، سفر وییقرا، سفر بمیدوار و سفر دواریم ) می باشد که تالیف آن در حدود سده پانزدهم قبل از میلاد توسطه “حضرت موسی” پیامبر قوم بنی اسرائیل انجام گرفته . مفسرین توراه طی قرون متمادی تاکید نموده اند که با رعایت اوصول و قوانین وضع شده در اسفار خمسه ، بشر قادر خواهد بود، نه تنها بدی ها را از خود دور نگاهدارد، نیز آرامش را هم در این دنیا و هم در آخرت برای خود مهیا سازد . در همین رابطه در سفر “بمیدوار” پاراشای «کی تاوو» فصل بیست و ششم، برای آندسته از افرادی که قوانین توراه را رعایت کنند، پیش بینی های نوید بخش درج شده است . نیز همچنین در همین پاراشا فصل بیست و هشتم، برای آنهائیکه از قوانین درج شده سرپیچی کنند بصراحت هشدار های داده شده است

باید در نظر داشت «پنجه» یا «دست» یکی از ابزارهای مهم جانداران بویژه برای بشر می باشد . کبالیسست ها بر این باورندکه «دست» عاملی است پر توان که به انسان کمک می کند که توسطه آن از دنیای خاکی به دنیای روحانی راه یابد . زیرا «دست» وسیله ایست با اهمیت برای انجام کارهای مادی و معنوی، همانند ساخت و تولید، همچنین کسب رزق و روزی، لمس کردن، محبت و نوازش کردن، دعا و سجده کردن، تناول نمودن، مبارزه کردن برای بقاء و نیز ارتباط برقرار کردن با قادر مطلق و دیگر موجودات عالم .
باید اذهان نمود در راستای تائید کاربرد و توانائی “دست” و “انگشتان”، از اواخر قرن پانزدهم سیستمی بعنوان زبان اشاره ، یا زبان بصری که از طریق حرکت دست ها و انگشتان برای بیان حروف الفبا و کلمه، بجای الگو های نوشتاری و یا صوتی، برای افراد ناشنوا ایجاد و بکار گرفته شد . نیز متعاقبا برای افراد نابینا در سال 1924 میلادی خطی برجسته با نام «بریل» اختراع شد و این امکان را برای اشخاص نابینا فراهم نمود، که با لمس آن توسطه حساسیت نوک انگشتان بخوانند و بنویسند .

حروف ابجد:
هر پنجه یا دست متشکل است پنج انگشت با اندازه های متفاوت که مجموعا در انگشتان 14 بند وجود دارد که با در نظر گرفتن حروف ابجد، ارزش عددی کلمه دست به معنای “ید” ” יָד ” یا 14 می باشد . حال اگر مجموعه بندهای دو دست را در نظر بگیریم، تعداد بندها برابر است با 14+14 = 28 و معنای آن در فرهنگ عبری ” כּוֹחַ ” بمعنی قدرت می باشد و آن نشانگر آنست که نیرو و توانائی انسان ، بطور کامل در دستانش می باشد . از این رو دست ها از دیر باز بعنوان یک ابزار مفید، با کاربردی گسترده برای انسان بسیار مقدس در نظر گرفته می شده.
در کتاب مقدس یک کف دست باز (پنجه) نشان از بخشندگی و سخاوت انسان را دارد، نیز همچنین تشبیهاتی در رابطه با دست بعنوان نیروی الهی بیان شده است

در سفر شموت پاراشا “بو” این چنین بیان شده: (( چونکه خداوند تو را با دست قدرتمندش از مصر بیرون آورد، تا بدین منظور فرامین الهی را نگاهدارید)) . در تلمود هم تفسیرهای راجع به دست خداوند بیان شده، نیز در چندین بخش از کتاب مزامیر داود (تهیلیم) و دیگر کتب مذهبی یهود مطالبی در این باب آورده شده است .ضمن آنکه در بین دیگر اقوام در ادبیات فولکلور آنان توضیحات مفصلی هم راجع به شکل ظاهری دست و نیروی نهفته در آن مفصلا توضیح داده شده است .
بعدها این نماد در مسیحت با نام «دست مریم» معرفی گردید، سپس در بین مسلمانان نام «دست فاطمه» دختر پیامبر اسلام را بخود اختصاص داد . نیز همچنین شیعیان، خمسه را نشانگر پنج تن (محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین) وپنج ستون دین اسلام پذیرفته اند .ضمن آنکه در مراسم عزاداری ماه محرم، این سمبل (خمسه) در بین شعیان از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد

خطوط کف دست :
دست انسان عضوی است کاملا تکامل یافته و خارق العاده که می توان آنرا یکی از اعضای مهم و اصلی بدن بشمار آورد . مطالعات مستعمر که طی سالیان دراز توسط استادان علم کف شناسی انجام گرفته، این امکان را مهیا ساخته تا در مورد شکل ظاهری دست ها ، خطوط و برجستگی های کف دست (چپ و راست)، انگشتان ، کشیدگی و کوتاه بودن انگشتان، نام هر برجستگی (تپه) نام هرانگشت ،خطوط انگشتان و ستاره های مرتبط با کف دست (پنجه ها) و توانای های خمسه، آگاهی بیشتری را پیدا کنند، زیرا این علائم و خطوط از دید کف شناسان، نشان از هویت، اصالت و سرنوشت هر انسان می باشد . اگر چه از نظر ظاهری کلیه دستها شیبه بهم می باشند اما با کمی دقت متوجه خواهید شد که هرگز خطوط کف دست، حساسیت و توانای های دونفر بهم شبیه نیستند .
به هر تقدیر افراد با تجربه در این امر (کف بینی)، با برسی خطوط کف دست قادرند به خصوصیات صاحب دست پی ببرند و آینده را حدس بزنند و پیشگوئی نمایند.
افزون بر آن، حالتهای متفاوت دست انسان مانند خشم، عشق محبت، فصاحت و بلاغت را می توان از روی چگونگی حرکات دست تعین نمود . از این رو محققین علم کف بینی متعقدند، که خطوط و یا چین خوردگی کف دست ارتباط مستقیمی با حرکات و حالات انسان دارد

نا گفته نماند، کف دست چپ (پنجه چپ) نشانگر حالات و خصوصیاتی است که هر فردی به ارث برده و پنجه راست نشانگر خصوصیاتی است که خود شخص ایجاد می کند . البته به جهت گستردگی مطلب فوق، شرح بیشتر آن در این مطلب نمی گنجد .
بهر تقدیر بیم از «چشم بد» بعنوان یک مسئله مرموز، بعد از گذشت هزاران سال، کم و بیش در بین بسیاری از جوامع بشری در سر تا سر جهان آنهم در عصری که تکنولوژی با شتابی فزاینده پیش می رود، بصورت یک فرهنگ خرافی باقی مانده . ضمن آنکه حتی در بین بعضی از اقوام بصورت یک باور مذهبی پذیرفته شده است .
در پایان برای نتیجه گیری، با بهره گرفتن از نظریات علما توصیه شده، یا بایستی از به نمایش گذاشتن خوبی ها و امتیازهای و برانگیختن حسادت اطرافیان خوداری نمود و یا اینکه فکر را از این باور های خرافی دور نگاهداشت .
به نوعی با دید عرفانی نسبت به هر لحظه زندگی جهت درک بهتر به مفهوم آن بایستی فراز و نشیب های زندگی را درک نمود، بعبارتی آماده مقدرات شد و در صورت لزوم جنگید و مقاومت کرد و از ورای همه ی حوادث سازنده یا ویرانگر بایستی ماهیت واقعی خود را حفظ نمود .
روایتی قدیمی راجع به«چشم بد» و نحوه مبارزه با «چشم زخم»
برخی بر این باورند هنگامیکه حسادت شخصی نسبت به همسایه خودش برانگیخته می شود ، فرقی نمی کند که این حسد به خود همسایه باشد و یا به دارایی وی ، در واقع نوعی اعتراض ناشی از حسرت و کینه ابراز شده . اعتراض به آنچه که شخص خودش فاقد آن می باشد و به نوعی از او دریغ شده است .
اما در عوض همسایه او دارد و به نظر می رسید بیش از حد هم دارد . گویند این اعتراض از دنیای پائین (خاکی) به دنیای بالا (روحانی) صعود خواهد نمود و بعبارتی صدای اعتراض در دنیای بالا شنیده خواهد شد . بلا فاصله پرونده همسایه در دنیای بالا مورد قضاوت قرار خواهد گرفت و به این اعتراض شاکی سریعا رسیدگی خواهد شد . بعبارتی پرونده اعمال همسایه برسی خواهد شد که آیا واقعا سزاوار آنجه که در اختیار او گذاشته شد هست یا خیر ؟ .
پس از برسی اگر همسایه لیاقت آنچه که به او ارزانی شده را داشته باشد ، در آنصورت اعتراض رد خواهد شد . اما در غیر این صورت اگر خلاف آن ثابت شود، بعنوان تنبیه و جریمه، همسایه دچار مشکل مالی و یا جانی خواهد شد .
منابع مورد استفاده :
باورهای اسطوره ای یوسف ستاره شناس

مقاله مرتبط:
سگولا– چشم بد – چشم زخم