نام کتاب : نوای افلاک
تالیف : پروانه صراف
سال انتشار : لس آنجلس 2015
تعداد صفحات : 130
موضوع : مذهبی
در دهه ی شصت میلادی برای ادامه ی تحصیل در الهیات به آمریکا آمدم . همزمان با حرفه ی تدریس ، هر چه بیشتر با موسیقی نیایشی یهودیان اشکنازی آشنا شدم . این آرزوی قلبی که به تحقیق و تدوین مطالبی در زمینه ی موسیقی نیایشی یهودیان ایران بپردازم در من نیرومندتر شد .
کمبود کتابی در معرفی موسیقی عبادتی که از دستاوردهای فرهنگ بسیار غنی یهودیان ایران بوده، ولی هنوز به آن پرداخته نشده، مرا واداشت که در این زمینه گامی ساده و آغازگر بردارم . زیرا پیرامون فرهنگ موسیقی نیایشی یهودیان ایران هنوز از نظر تکنیکی و اصول موسیقی، تحقیق فراگیری به عمل نیامده و ابعاد شگفت انگیز آن نشده است . ناگفته نماند که مشوق دیگر من، شادروان پروفسور امنون نتصر ، ایرانشناس برجسته بود که خود نوازنده ی ویولون چیره دستی بود و با دستگاههای موسیقی ایرانی آشنایی کامل داشت. زنده یاد نتصر در سفری که به نیویورک آمد، پس از گفتگوهایی در زمینه ی موسیقی ایرانی و موسیقی نیایشی یهودیان ایران، یادداشت هایی به زبان عبری در زمینه ی موسیقی نزد یهودیان ایران را به من سپرد . چون آن بزرگوار از مختصر آشنایی من با دستگاههای موسیقی ایرانی و نیز سبک های تحریر توراه و تفیلا در میان یهودیان ایرانی آگاهی داشت ، توصیه کرد که پس از ترجمه ی یادداشت های ایشان ، شناخت مختصر خود از این موضوع را به آنها افزوده، روزی کتابی مقدماتی در این زمینه منتشر سازم . خوشبختانه دو نفر از ” نورچشمانم ” جناب پروفسور جمشید مداحی و فیلسوف جامعه ی ما شیریندخت دقیقیان نیز که از دوران دبستان افتخار تدریس به هر دوی آنها را داشتم ، با این تصمیم من با تشویق و همراهی روبه رو شدند . از بنیاد خانواده جمشید و آنژلا مداحی و سازمان فرهنگی یهودیان ایرانی مقیم آمریکا نهایت سپاسگزاری را برای حمایت از انتشار این کتاب دارم . همچنین، بخت آشنایی با دو موسیقیدان برجسته، جامعه ی یهود ایران را داشتم .
استاد شهرام فسازاده، از سرآمدان موسیقی اصیل ایرانی با تخصص در نواختن ویولن و ثبت قطعه های اصیل ایرانی به پیروی از پیشکسوت خود، استاد مرتضی خان نی داوود، دور از سرزمین ایران به حفظ این هنر والای ایرانی همت گماشته است . استاد فسازاده نت های موسیقی نیایشی یهودیان ایران را برای اولین برای ویولن تنظیم و در آن از علامت های مخصوص موسیقی نیایشی یهود استفاده کرده است که بدین وسیله صمیمانه از ایشان سپاسگزارم .
موسیقیدان دیگری که در این زمینه در کتاب حاضر سهم خود را ادا کرده، استاد پیمان اخلاقی، موسیقیدان، آهنگساز و پیانیست، است که نغمه های هفطارا را آوانگاری کرده است .
باید از ربای مردخای کهنیم که قرائت ایشان از طعامیم توراتی در این کتاب استفاده شده و آقای مجید زندیه برای توضیح دستگاه های ایرانی تشکر کنم .
از هنرمند برجسته، آقای کامران خاورانی که با بزرگواری تمام با قطعاتی از نقاشی گرانقدر خود ، جلد این کتاب را مزین کرده است، نهایت قدردانی را ابراز می دارم .
ایمان دارم نوای عبادتی یهودیان ایران علاوه بر زیبایی خود، گویای احساس ایمان عمیقی است که با کلام و نوشتارهای روحانی درمی آمیزد و اگر با لحن و موسیقی ایرانی در این نیایش ها به درستی ارائه گردد، یکی از پسندیده ترین نغمه های ایمان است. در نواهای ایرانی نیایش یهودی، شادی ها، امیدها، اندوه ها، سختی های روزگار و تاریخ نسل های پی در پی مردمی طنین انداز است که با توکل به نیروی الهی و اتصال به سرچشمه ی زلال لطف حق، نسل های خود را راهی آینده ای روشنتر می ساخته اند . این نواها نشان می دهند که یهودیان ایران تا چه اندازه با فرهنگ و موسیقی ایران زمین درآمیخته و آن را بخشی از مراسم نیایش خود ساخته اند. یهودیان ایرانی در رهگذر شکل دهی و گسترش و حفظ موسیقی نیایشی خود در چارچوب موسیقی سنتی ایرانی، موفق شدند تا دستگاه های موسیقی ایرانی را از تاراج زمان و دوران های تعصب و محدودیت موسیقی به سلامت عبور دهند. به طوری که در دوران مدرن، هنرمند و نوازنده ی بزرگی که به ثبت گوشه ها و دستگاه های موسیقی ایرانی همت گماشت، مرتضی نی داوود بود که از دل سنت موسیقی نیایشی یهودیان ایران می آمد .
همان گونه که موزه ها خلاقیت های درونی و شوق بشر را در عرصه های مختلف آشکار می سازد و فرهنگ عامه مسیر فکر و اندیشه و کیفیت زندگی مردم عوام را ظاهر می کنند . مطالعه ی آداب، سنت ها و هنرهای ملی و روحانی نیز ما را با تاریخ خود آشنا می کنند . موسیقی مذهبی نیز در دل خود، بستر نکات زیبای اخلاقی ، اجتماعی مذهبی و ادبی است که باید ثبت و حفظ شده ، به روش های گوناگون به نسل جوان امروز معرفی شود . برای نسل جوان امروز که اولیاء آنان به خاطر مهاجرت اجباری به آمریکاو دیگر کشورها رفته اند، بی تردید آشنایی و یادگیری موسیقی نیایشی از پیشینیان یادآور صدای روح و میراث باستانی خواهد بود . دریغ است که سنت خواندن نیایش های یهودی با موسیقی ایرانی به فراموشی سپرده شود. از این رو امیدوارم مسئولان کنیساها هر چه بیشتر، جوانترها را تشویق به یادگیری موسیقی نیایشی یهودیان ایران نمایند. این کتاب می کوشد اطلاعات ساده و زیربنایی در این زمینه را در دسترس این مسئولان، حازان های محترم کنیساها و علاقه مندان قرار داده، زمینه ای باشد برای تشویق به حفظ و گسترش این نوع موسیقی کمیاب و دارای ارزش هنری و تاریخی .